Стр. 515 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

515
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 47. Петроглифы Северного Прибалхашья
ретінде жануарларға қарсы қарайды және бұл ерекше әдіс
көмегімен немесе бейнелеу бетіндегі нюанстарды және жар-
тас «сәулетін» шеберлікпен пайдалану арқылы көрсетіледі.
Тертемен қос ат жегу сюжеті Қалмақемел петроглифтері
алғашқы қауымдық құрылыс кезіндегі Сарыарқаның алғашқы
малшылары жабайы жануарларды аулаушы болумен қатар,
оларды қолға үйретушілер болғанын да танытады.
Б. з. д. II мыңжылдықтың бірінші жартысына жататын
петроглифтердің бұл сериясы сейминдік-турбиндік (Ро-
стовка мен Сеймнен шыққан қанжарлар) типтегі қоладан
құйылған көркем ұқсастық табатын иконографиялық
(біреудің бейнесін біліп жазу) және стилистикалық
параллельдерге негізделеді. Қазақстан жартас сурет
ескерткіштерінің ішінде мазмұны жағынан Қалмақемел
петроглифтеріне барынша жақындары Сарыарқаның
солтүстік-шығыс жағындағы Ақбидайық жартас суреттері.
Ал оңтүстік-батыс өңірдегі оның ұқсасы Теректі әулие мен
Байқоңыр өзені аңғарындағы тастағы суреттер, тек мұның
өзіндік ерекшелігі – айыр өркешті түйе бейнесі.
Қалмақемелде ерте дәуір петроглифтерімен қатар
қола дәуірінің соңғы кезінің суреттері де бар, олар стилі
мен репертуары жағынан, оның ішінде ат-арба, шайқастар
көрінісі және солярлық белгілер бейнесі жөнінен айқын
ерекшеленеді. Яғни бұл дәуірдегі Қазақстан жартас сурет
өнерінің тақырыптық негізін құрайды. Бірақ Қалмақемелде
шею животного веревку, или как охотник, поражающий его
из лука. Человек противостоит животным как властелин, и эта
оппозиция подчеркивается художником с помощью особых
изобразительных приемов или умелым использованием ню-
ансов изобразительной поверхности и «архитектуры» скал.
Изображение пары лошадей в дышловой запряжке убеждает,
что древнейшие петроглифы Калмакемель запечатлели перво-
бытное общество ранних скотоводов Сарыарки, где наряду с
использованием доместицированных животных сохраняли
свое значение охота на них и приручение.
Датировка этой серии петроглифов первой половиной
II тыс. до н. э. основывается на иконографических и стилисти-
ческих параллелях с предметами художественного бронзово-
го литья сейминско-турбинского типа (навершия кинжалов из
Ростовки и Сеймы). Среди памятников наскального искусства
Казахстана наиболее близкими по содержанию петроглифам
Калмакемель являются гравировки Акбидаик в северо-восточ-
ной части Сарыарки. На юго-западе региона аналогами вы-
ступают гравюры Теректы-Аулие и долины реки Байконыр,
отличительной особенностью которых является присутствие
в репертуаре изображений верблюда-бактриана.
Наряду с петроглифами раннего периода в Калмак-
емель есть гравюры поздней бронзы, отчетливо выделяющи-
еся по стилю и репертуару, в том числе изображения конных
колесниц, батальных сцен и солярных знаков – всего того,
Қалмақемел. Ат пен садақшы
Калмакемель. Лошадь и лучник