Стр. 291 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

291
іздің заманымызға дейінгі II мыңжылдық-
та – Жоғарғы Тобыл маңының қола дәуірі
тарихында Андронов мәдениеті дәуірледі.
Жүз жылдан бері зерттеліп келе жатқан осы-
нау археологиялық мәдениеттің Оңтүстік
Оралдан Минусинск қазан шұңқырына және тайгалық
Ертіс маңынан Тянь-Шань тауларының тау сілемдеріне
дейінгі аралықты алып жатқаны, осы аралықты андронов
мәдениетінің тайпалары мекендегені анықталды.
Бұл жағдай бір кезде Қостанайлық Тобыл маңында
қалай болғандығын бізге бай археологиялық олжалар айта-
ды. Шын мәнінде, Тобылды қола дәуірінен ағып келген Уақыт
өзені деуге болады, оның биік жағалаулары мен сағасы көне
тарихи ескерткіштерге өте бай. Олардың бірі – Қостанай
облысының Әулиекөл ауданындағы Шилі елдімекеніне та-
яу орналасқан Беріктал өзенінің оң жағасындағы Бестамақ
қорымы. Ол осы тәріздес ескерткіштердің ішіндегі ең мәндісі.
Зерттеу барысында аумағы 8000 м2 болатын бөлігіне қазба
жұмыстары жүргізіліп, көптеген қолдан жасалған бұйымдар
табылған. Олжалар коллекциясы ондаған еңбек құралдары
мен қару-жарақтарды құрады. Мұндағы қоладан істелiнген
заттар – пышақ, балта, ине, біз, қашау, орақ, найза; тастан
істелінгендері – келсап (түйгіш), дән үккіш, әрлегіш аспап,
тегістегіш, жебе ұштығы, күрзі; сүйектен жасалғандар: ат
әбзелдерінің элементтері, жебенің ұштығы, тескіш, кергі.
Коллекцияның ең көрнекті бөлігі қыш ыдыстар мен зергерлік
бұйымдар.
Бестамақ зиратына бірегей деп лайықты теңеу та-
буымыз керек-ақ. Зираттағы керек-жарақтар молдығымен
ерекшеленеді. Бір кездерде қандай да бір ерекше белгісіне бо-
ла бұл аумақты зират үшін таңдап алған осы жердің ертедегі
адамдары энеолит дәуірінен бастап, ортағасырларға дейінгі
аралықта осы жерлерде өз салт-жораларын атқарып кел-
Б ериод II тыс. до н. э. в истории эпохи бронзы
Верхнего Притоболья ознаменован суще-
ствованием андроновской культуры. Почти
за столетнюю историю археологических
исследований культуры был выяснен аре-
ал обитания ее племен от Южного Урала до Минусинской
котловины, от таежного Прииртышья до отрогов Тянь-
Шаньских гор.
О том, как происходило это когда-то в Костанай-
ском Притоболье, говорят нам богатейшие археологиче-
ские находки. Поистине Тобол может называться рекой
Времени, текущей из бронзового века, настолько высока
на берегах его и его притоков концентрация древнейших
исторических памятников. Один из них – могильник
Бестамак, что на правом берегу реки Буруктал, недалеко
от поселка Шили Аулиекольского района Костанайской
области. Среди памятников такого рода он наиболее
значимый. В процессе исследования его было раскопа-
но 8000 м² площади и извлечено множество артефактов.
Коллекцию находок составили десятки орудий труда и
предметов вооружения. Здесь бронзовые вещи – ножи,
топоры, иглы, шилья, стамески, серпы, копье; каменные –
песты, терочники, лощила, абразивы, наконечники стрел,
булавы; костяные – псалии (элемент конской упряжи), на-
конечники стрел, проколки, пряслица. Неотъемлемой и
показательной частью коллекции являются керамические
сосуды и ювелирные изделия.
К могильнику Бестамак применим эпитет уникаль-
ный. И не только из-за целостности и богатства погре-
бального инвентаря. Избрав однажды по каким-то особым
приметам эту территорию для захоронений, древние люди
совершали здесь свои ритуалы, начиная с эпохи энеолита
и до средневековья. Погребения совершались в больших
П
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
25. Бронзовый век Верхнего Притоболья
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
25. Жоғарғы Тобыл маңының қола дәуірі