Стр. 439 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

439
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай40. КАРЛАГ
ез келген дәуірдің ескерткіші ескерткіш болып
қалады. Оның құндылығын тек ежелгілігі мен
жарасымды түрі ғана анықтамайды. Ең алдымен,
оның ізі мен оқиғалық мәні маңызды. Дәл осын-
дай ескерткіштердің бірі сталиндік зұлматтан
қалған қасіретті із – ГУЛАГ архипелагының ең ірі аралдарының
бірі Қарлаг. Ол 1931 ж. 19 желтоқсанда ОГПУ-дің еңбекпен түзеу
лагері ретінде бір жыл бұрын құрылғанОГПУ-дің ҚазЕТлаг база-
сы негізінде «Гигант» совхозында ұйымдастырылды. Орталығы
Қарағандыдан 45 км жердегі Долинское (Долинка) ауылында
болды. Мұнда мемлекет ішіндегі «мемлекеттің» бас басқармасы
орналасқан болатын. Лагерьге 120 мың га жыртылған жарам-
ды жер және 41 мың га шабындық алаң бөлінді. Солтүстіктен
оңтүстікке дейінгі ұзындығы 300 км-ді, шығыстан батысқа
қарайғы ұзындығы 200 км-ге жетті.
Қарабас стансасы Қарлагтың «қақпасына» айналды.
Жазықсыз сотталғандар мал тасымалдауға арналған вагондар-
эшелондарға осыжерде тиеліп, концлагерьдің барлық аумағына
таратылды.
Лагерьдегі саяси тұтқындар саны жантүршігерлік
жылдамдықпен өсті:
- 1932 ж. – 10 400 адам, олардың 8400-і ауыл
шаруашылығы өндірісімен айналысты;
- 1934 ж. – 24 148 адам;
- 1937 ж. – 27 504 адам,
- 1938 ж. – 40 109 адам;
- 1941 ж. – 39 513 адам;
- 1942 ж. – 42 582 адам;
- 1943 ж. – 45 798 адам…
1932–1959жж. аралығындаҚарлагта барлық990852 адам-
ның өмірі өксіді. Олардың көпшілігі «үштікпен» сотталғандармен
ОСО-НКВД «ерекше кеңесімен» РСФСР ҚК 58-бабы бойынша
«халық жауы» аталғандар еді.
К амятник любой эпохи остается памятником.
И не только древность и эстетичный вид
определяют его ценность. Важна прежде всего
знаковость и событийная сущность. Именно
таким трагически знаковым и сущностным
памятником страшной расстрельно-сталинской эпохи яв-
ляется бывший Карлаг – один из самых больших островов
архипелага ГУЛАГ. Он был образован 19 декабря 1931 г. как
исправительно-трудовой лагерь ОГПУ на базе созданного
годом раньше КазИТлага ОГПУ – совхоза «Гигант». Центр
его находился в селе Долинское (Долинка), что в 45 км от
Караганды. Здесь же располагалось главное управление этого
своеобразного государства рабов. Лагерю было отведено 120
тыс. га пахотнопригодных земель и 41 тыс. га сенокосных
площадей. Протяженность территории с севера на юг состав-
ляла 300 км, с востока на запад – 200.
«Воротами» Карлага стала станция Карабас. Именно
здесь находилась главная пересылка, сюда прибывали эшело-
П
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
40. ҚАРЛАГ
Долинка селосы
Село Долинка