Стр. 349 - ТОМ2

349
Қасымұлы бастаған көтеріліске қатысты. 1847 ж. Кенесарыны
қырғыздармен соғыспауға көндіре алмай өз жеріне қайтып
кетеді. Сыпатай сол жылы кейбір дулат билерімен бірге Ресей
бодандығын қабылдап, қоқандықтарға қарсы күресте Ресей
әскеріне көмек көрсеткенімен, 1850 ж. Қоқан хандығының қол
астына келді. 1860 ж. Сыпатай қоқандықтар жағында Қанағат
шах әскерінің құрамында Г. А. Колпаковскийдің әскери отря-
дына қарсы Ұзынағаш шайқасына қатысады. Батыс Сібір ге-
нерал-губернаторы А. Дюгамель 1862 ж. 16 маусымда Алатау
округінің бастығы Г. А. Колпаковскийге Сыпатай мен басқа да
қазақ батырларының орыс-қоқан қақтығысына қатысқандығы
жөнінде былай деп жазады: «Мәртебелі тақсырға қолдау хат,
№ 913мәліметтебаяндағандай1860ж. 20мыңдыққоқандықтарға,
оның ішінде шапырашты билеріне, Сұраншыға, дулат билері –
Дүкенбай, Ащыкей, Сыпатайға қарсы тұра алмағандығымызға
кешірім сұраймын. Ресей мықты ел, ол қоқандықтар сияқты
әлсіздерге күш көрсетпейді, көшпенділер емін-еркін жүре
берсін, оларды ешкім ретжітпейді деп азияттарға айтыңыз...»
Ұзынағаштағы жеңілістен кейін Ресей бодандығына қайтып
келген Сыпатай Қоқанға қарсы белсенді күрес жүргізді, 1864 ж.
Шу-Талас маңында қоқандықтардың бекінісін алуда жәнеЖетісу
жеріне енуде орыс отрядына көмек көрсетті.
Сыпатай батыр Жамбыл облысы, Меркі ауданындағы
Сыпатай ауылының шығыс жағында, Алматы-Бішкек-Тараз
тас жолына жақын жерде жерленген. ХІХ ғасырдың екінші
жартысында оның зиратының үстіне күйдірілген кірпіштен
кесене салынды. Көлемі 9,0 × 9,5 м, қабырғасының қалыңдығы
0,9 м кесене сол кез үшін ірі күмбезді ғимарат болып санала-
между лестницами установлен гранитный обелиск с име-
нем и датами жизни Отеген-батыра.
Большую популярность у населения Шу-Таласского
междуречья завоевал в XIX в. Сыпатай-батыр Алибекулы
(1781–1868), уроженец современного Меркенского рай­она,
сыгравший заметную роль в политической жизни казахско-
го и кыргызского народов в период 1840–1860-х гг. С мо-
лодости проявив себя смелым и отважным воином, Сыпатай
приобрел у соплеменников почетное звание батыра. В 1845 г.
он примкнул к повстанческому движению султана Кенесары
Касымулы, но в 1847 г., после безрезультатных попыток от-
говорить последнего от сражения с кыргызами, отошел от
него и возвратился в свои кочевья. В том же году вместе с не-
которыми биями дулатов Сыпатай принял российское под-
данство и неоднократно оказывал содействие российским
пограничным властям в их борьбе с кокандцами, но в 1850
г. возвратился под протекторат Кокандского ханства. На
стороне кокандцев в составе войска Канаат-шаха Сыпатай
участвовал в 1860 г. в Узунагашском сражении против воен-
ного отряда Г. А. Колпаковского. По поводу участия Сыпатая
и других казахских батыров в русско-кокандском противо-
стоянии этого периода генерал-губернатор Западной Сиби-
ри, генерал от инфантерии А. Дюгамель писал 16 июня 1862
г. начальнику Алатавского округа Г. А. Колпаковскому: «Хо-
датайство вашего благородия, изложенное в донесении №
913, о прощении вины отложившихся от нас под влиянием
страха при вторжении 20-тысячного скопища кокандцев в
1860 году биев чапраштинского прапорщика Суранчи и ду-
Қордай ауылының орталық алаңындағы
Өтеғұлұлы Өтеген батыр (1699–1773) ескерткіші. 1999 жыл
Памятник Отеген-батыру Отегулулы (1699–1773)
на центральной площади села Кордай. 1999 год
Өтеген ауылы тұсында Өтеғұлұлы Өтеген батырдың
(1699–1773) кесенесі. 1999 жыл
Мавзолей Отеген-батыра Отегулулы (1699–1773)
вблизи села Отеген. 1999 год
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 80. Могилы батыров