Стр. 353 - ТОМ2

353
Қазақтың қысқы көші. В. В. Верещагиннің суретінен жасалған ксилография.
1873 жыл
Казахская зимняя кочевка. Ксилография с рисунка В. В. Верещагина.
1873 год
Талас, в местности «суре Байзака», на вершине древнего
кургана. Место это находится в 4–5 км к северо-востоку от
села Сарыкемер, на границе Сарыкемерского и Дихан-
ского сельских округов Байзакского района Жамбылской
области. Над могилой знаменитого батыра его сородичи
построили сырцовый мазар, но время не пощадило его, и
уже к началу XX в. он разрушился. В 2000 г. на его месте
по проекту архитектора А. Момынжанова был возведен
новый мавзолей.
В архитектуре этого сооружения, вполне современ-
ного по своему конструктивному решению и материалу
(монолитный железобетон, облицовочный кирпич), ис-
пользованы некоторые традиции мемориально-культовой
архитектуры региона в их современной интерпретации.
Скромный по размерам, мавзолей выглядит репрезента-
тивно благодаря расположению на возвышенном месте и
спокойной уравновешенности его простых геометрических
форм – призмы основного объема, имеющей в плане форму
неправильного шестиугольника, вытянутого вдоль продоль-
ной оси, и полусферического купола на круглом барабане.
Металлическое навершие купола выполнено в виде полуме-
сяца на коротком шпиле с шаром и небольшим конусовид-
ным куполком в основании. Вокруг мавзолея устроено ме-
таллическое ограждение, к его входу от подножия кургана
1860 ж. Қоқан әскерінің генерал Г. А. Колпаковский
басшылығындағы орыс әскеріне қарсы Ұзынағаш шайқасына
қатысады. Кейін туған ауылына келіп қоқандықтарға қызмет
етеді. 1864 ж. жазда Қоқан хандығының көшпенділерге
көрсеткен қысымына шыдамай, өз ұлы Ақмолданы Әулиеатаға
жақын жердегі орыс отрядына – қоқандықтарға қарсы күреске
көмек сұрап жібереді. Қазақ биінің бұл қылығын білген Қоқан
билеушісі Әлімқұл молда Байзақты ұстап алып, Ташкентке алып
келуді бұйырады. 1864 ж. тамызда Әлімқұлдың жеке бұйрығы
бойынша 75 жасар Байзақты зеңбірек аузына байлап атып
жіберді.
Қоқан хандығының осындай қатыгездігінен кейін
Ұлы жүз билері мен батырлары Ресей жағына шығып кетеді. Әке
кегін қайтару үшін Ақмолда генерал М. Г. Черняевтың отрядына
1000 жігітпен қосылып, Шымкентті азат етуге қатысады.
Байзақ датқаның денесін еліне әкеліп, қазіргі Сарыке-
мер ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 4–5 км жерде, Жам-
был облысының Байзақ ауданындағы Диқан ауылдық округі
мен Сарыкемер ауылының шекарасында орналасқан Талас
өзені бойындағы қазіргі «Байзақ сүресі» деген қорғанның
үстіне қойды. Жерлестері әйгілі батыр зиратының үстіне мазар
тұрғызғанымен, уақыт өте келе мазар ХХ ғ. басында бүлінді.
2000 ж. оның орнына сәулетші А. Момынжановтың жобасы
бойынша жаңа кесене тұрғызылды.
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 80. Могилы батыров