Стр. 451 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

451
Беғазы өзенінің алабы мен қола дәуіріндегі Беғазы қорымы
Вид долины реки Бегазы и одноименного некрополя эпохи бронзы
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 41. Мавзолеи бегазы-дандыбаевской культуры
Сибири в работах С. В. Киселева появилось поддержанное
рядом ученых мнение, усматривающее карасукское проис-
хождение бегазы-дандыбаевской культуры. Исследователь Р.
Исмагил предположил, что бегазинцы, придя из восточных
регионов Евразии и будучи близкими карасукскому насе-
лению, создали в Центральном Казахстане первое кочевое
объединение.
К. А. Акишев и А. Х. Маргулан категорически возражали
против карасукского происхождения бегазы-дандыбаевской
культуры и считали, что она возникла в результате развития
культуры местных андроновских племен. Первостепенное
значение они придавали характеру социально-экономиче-
ского положения здешнего населения. Экономический про-
гресс пришел к нему с переходом к отгонному скотоводству.
«Это была новая в то время форма, обеспечившая повышение
продуктивности скота и увеличение его поголовья», – писал
А. Х. Маргулан. Исключительно важным видом древнего про-
изводства являлась металлургия бронзы, расцвету которой
способствовали богатейшие запасы рудных залежей. Высо-
коэффективная экономика создала условия для социальной
дифференциации общества поздней бронзы Центрального
Казахстана. Таким образом, возникновение больших камен-
ных гробниц того времени казахстанские ученые связывали
не с миграцией пришлых групп, а со всем ходом поступатель-
лев өз жұмысында Беғазы-Дәндібай мәдениетінің шығу
тегін қарасұқтық деп санайтын ғалымдар көзқарасына
қолдау танытты. Зерттеуші Р. Исмагил Еуразияның шығыс
аймақтарынан келген, Қарасұқ қоныстарына жақын болған
беғазылықтар Орталық Қазақстанда алғашқы көшпенділер
бірлестігін құрған деген жорамал айтты.
К. А. Ақышев пен Ә. Х. Марғұлан Беғазы-Дәндібай
мәдениетінің шығу тегі Қарасұқ мәдениеті деген тұжырымға
қарсы шығып, оны жергілікті Андронов тайпаларының
мәдениетінің дамуы нәтижесінде пайда болван деп сана-
ды. Олар ең бірінші осындағы тұрғындардың әлеуметтік-
экономикалық жағдайының өзгешелігіне мән берді.
Экономикалық үдеріс оған отарлы мал шаруашылығына
өткеннен кейін келді. «Бұл сол кезде мал басын көбейту
мен өнімділігін арттыруды қамтамасыз еткен жаңа фор-
ма болды», – деп жазды Ә. Х. Марғұлан. Бай кен қорымен
елеулі табысқа жеткен қола металлургиясы ежелгі
өндірістің ерекше маңызды түрі. Аса тиімді экономика
Орталық Қазақстанның кейінгі қола қоғамының әлеуметтік
тұрғыдан жіктелуіне алып кеді. Осылайша сол кезде үлкен
тас молалардың пайда болуын қазақстандық ғалымдар
келімсек топтардың көші-қонымен емес, ал жергілікті тай-
палар мен экономикалық даму қарқынымен байланыстыр-
ды. Адамдарды бай мен кедейге бөлу, қолдарында билік, мал