Стр. 571 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

571

Қалмаққырған жері

Местность Калмаккырган

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана

1. Рудный Алтай

53. Историческая местность Калмаккырг н

азақ халқының ауызша жылнамаларында

олардың шетелдік басқыншылармен сан

ғасырлық күресі. Әсіресе батырлар жырын-

да, аңыздар мен ел аузындағы әңгімелерде,

сондай-ақ әлі де Қазақстанның тарихи

топонимикасында қолданылып келе жатқан жер-су ат-

тарында көрініс табатын XVIII ғ. бірінші жартысындағы

қазақ-жоңғар арасындағы соғыс терең із қалдырды.

Қазақ халқының жадында ұмытылмастай болып сақталып

қалған Қазақ хандығы мен Жоңғар хандығы арасын-

да жан алысып, жан беріскен жердің бірі – Ұлытаудың

оңтүстігі, Сарысудың батысына қарай Бұланты мен Білеуті

өзендерінің арасындағы Қалмаққырған деп аталатын жер

қазақ халқының жадында ұмытылмастай естелік болып

қалды. 1727 ж. осы жерде қазақтың үш жүзінің біріккен

жасағы жоңғар әскеріне бірінші рет шешуші соққы беріп,

жеңіске жетті, мұнан әрі қарай Жоңғар хандығының бас

ордасы орналасқан Іле өзенінің бас жағында бірінен соң

бірі қазақ жасағы ірі жеңістерге жетті.

Бұланты мен Білеуті өзендерінің арасы Шу өзенінің

төменгі жағынан Балқаш жағалауының батысына дейінгі

жерді алып жатқан Бетпақдала шөлінің солтүстік-батыс

шекарасына дейінгі жер – Кішітаудың сілемдері Сарысу

өзеніне таяу бітетін шағын төбелер мен конус тәрізді –

шоқыларға тарамдалып кетеді.

Тарихи орындар ұсақ шоқылы Ұлытау мен Аш да-

ла, солтүстік-батыстан оңтүстік, оңтүстік-шығысқа қарай

қатар ағатын тұщы сулы Бұланты мен Білеуті өзендерінің

кең аңғарынан бөлек тұр. Балығы мол терең өзендердің

аңғарындағы (100-ден 300–350 м-ге дейін) қалың

қамысты қопада қабандар тіршілік етеді. Қос өзеннің ор-

тасы – ақбөкендер мен жыл құстарының мекені. Бұланты

– Білеуті жері тұщы сулы Байқоңыр, Қарғалы, Ащымуир,

устной летописи казахского народа отражена

его многовековая борьба с иноземными заво-

евателями. Наиболее глубокий след оставили

события казахско-джунгарских войн первой

половины XVIII в., запечатленные в героиче-

ском эпосе, преданиях и легендах казахов, а также в вырази-

тельных названиях гор, одиночных холмов и степных рек, до

сих пор бытующих в исторической топонимике Казахстана.

Одним из самых памятных для казахского народа районов,

где проходили боевые действия той исторической эпохи,

является местность Калмаккырган, расположенная южнее

гор Улытау, к западу от Сарысу между реками Буланты и Бе-

леуитты. Здесь в 1727 г. военное ополчение трех казахских

жузов одержало первые решающие победы над сильным вра-

В

Қ

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы

53. Қалмаққырған тарихи орны