Стр. 229 - ТОМ2

229
Кіші Алматы өзені бойымен Медеуге барар жолдан қарағандағы
Алматы шыңының көрінісі. Н. Г. Хлудов картинасы. 1910 жыл
Вид на Алматинский пик с дороги на Медео по речке
Малая Алматинка. Картина Н. Г. Хлудова. 1910 год
Верный қаласының жалпы көрінісі.
ХІХ ғасырдың соңындағы фотосурет
Общий вид города Верный.
Фотография конца XIX века
Верный.
ХХ ғасырдың басындағы фотосурет
Верный.
Фотография начала XX века
его именем. В 1882 г. Верный стал центром Туркестанской
епархии, местом пребывания епископа туркестанского и
ташкентского.
28 мая 1887 г. землетрясением огромной силы в Верном
были разрушены все каменные и кирпичные здания. Среди них
– дом губернатора, здания гимназий, кафедральный собор и ар-
хиерейский дом, определявшие характерный для того времени
облик города. Уцелевшие деревянные строения получили се-
рьезные повреждения. В городе и окрестностях погибло 483
человека, количество раненых установлено не было. Учитывая
уроки землетрясения, при восстановлении города сначала раз-
решалось строить только деревянные одноэтажные дома на
большом расстоянии друг от друга, но со временем местными
инженерами были выработаны многочисленные и оригиналь-
ғимараттар – губернатор үйі, гимназия ғимараттары, кафе-
дралды собор және архиерей үйі болды. Аман қалған ағаш
құрылыстарға біраз зақым келді. Қала мен қала маңында
483 адам қаза болды, жараланғандардың саны анықталған
жоқ. Жер сілкінісінің зардаптарын ескере отырып, қаланы
қалпына келтіргенде бір-бірінен алыс орналасқан бір
қабатты ағаш үйлер ғана салуға рұқсат етілді, уақыт өте ке-
ле жергілікті инженерлердің құрылысқа енгізген көптеген
жаңалықтары жер сілкінісіне төтеп беретін бір немесе екі
қабатты ағаш үйлер ғана емес, сонымен қатар ірі қоғамдық
ғимараттар да салуға мүмкіндік берді.
XX ғ. басында Верный Түркістандағы 10 ірі қалалар-
дың бірі болды, тұрғындарының саны 35 мың адамға жетті.
Оның өсуі мен гүлденуіне сауда себепші болды. 1893 жыл-
дан бірінші дүниежүзілік соғысқа дейін ұдайы болған әйгілі
Қарқара жәрмеңкесіне өлкенің барлық уезінен саудагерлер
келетін. Верныйда Ш. Уәлиханов, В. Семенов-Тян-Шанский,
Н. Пржевальский, А. Шренк, А. Брем, тағы да басқа көптеген
әйгілі саяхатшылар мен зерттеушілер болды. 1902 ж.
қалада Орыс географиялық қоғамының Жетісу бөлімшесі
ашылды.
Мұрағат деректері қаланы қайта құру мен салуға өз
үлестерін қосқан көптеген инженерлер мен сәулетшілердің
аттарын сақтап қалды. Солардың ішінде ерекше орын алаты-
ны әскери инженер, тұрғын үй мен қоғамдық ғимараттардың
ғажайып тұтас жобасының авторы – А. П. Зенков болды.
Оның құрылыстары ішіндегі көрнектісі, қаланың көз тар-
татын және көркем ғимараттарының бірі – Вознесенский
кафедралді соборы. 1911 жылғы жер сілкінісі жер сілкінісіне
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 72 Город Алматы