Стр. 29 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

29
Риддер қаласының төңірегі
Окрестности города Риддера
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай
ығыс Қазақстан – Еуразия картасында бар
болғаны шағын арал ғана. Алайда алуан түрлі
табиғи жағдайына қарай отырып бұл өңірді
«жердің алтын белдеуі» басып өтетін нағыз
континент деуге болады. XII ғ. бастап бұл өлке
саяхатшылар мен көпестерді, табиғат зерттеушілерді өзіне маг-
ниттей тартты да тұрды. Геологтарды алып жоталардың ойық-
үңгірлері қызықтырса, тайганың көгілдір ормандары туристер
мен суретшілердің, аңшылар мен балықшылардың есін алды.
Селеулі даланың теректі тоғаймен және көктеректі шоқ
ормандармен ұйыса тұтасқан жері тек Алтайда ғана кездеседі.
Күздің демі біліне бастағаннан-ақ ақ қайың араласқан қара
қылқан жапырақты орман түрлі-түсті әсем көрініске ие болады.
Дала мен тайга, төбелер мен көз сүйсінтер дала, қорым басқан
шыңдар, қар жамылып, мұз құрсанған тау құздары – бәрі-бәрі
Алтай табиғатының ұлы үйлесімділігі көрсетеді. 1885 ж. осы
өлкеде болған америкалық саяхатшы-журналист Е. Скайлер:
«Мен Сиерра-Неваданы, Никарагуа, Камчатка мен Кавказдың
бүкіл таулы қыраттарын оңды-солды шарласам да, асқақтығы,
әсемдігі мен көріктілігі жағынан осы жерге тең келер альпілік
панораманы еш жерден көрген емеспін», – деп жазды.
Мұнда алтын мен күміс, мыс, мырыш пен қорғасынның
қоры мол. Батыс Алтайда Менделеев кестесіндегі элементтердің
барлығы бар, Кенді Алтай атауы содан қалған.
Батыс Алтай – өзен аралығындағы алтын білезік. Егер
географиялық картаға көз салсақ, бұл өлке алақанының астына
ежелде түрік тілді халықтар Алтай деп атаған «Алтын таудың»
баға жетпес қазынасын сақтап жатқан қолдың білезігі тәрізді.
Кенді Алтай Оба өзенінің төменгі сағасы мен Ертіс алқабын
бойлай Нарын мен Бұқтырма өзенінің сағасына дейінгі кең
аумақты алып жатыр. Солтүстік-батыс жағынан тұтастай таулы
қыраттар жүйесі басталады. Батыс шегі Ертіс, Үлбі және Оба
өзендері алқабына қарай көсіліп жатқан егіндікке, шабындық
Ш осточный Казахстан – всего лишь островок
на карте Евразии. Однако по разнообразию
природных условий это настоящий конти-
нент, через который как бы проходит «Ось
золотая Земли». С XII в. край этот, словно
магнитом, притягивает к себе великих путешественников, не-
гоциантов, естествоиспытателей. Проломы могучих хребтов
влекут геологов, синие таежные леса захватывают воображе-
ние туристов и художников, охотников и рыбаков.
Здесь, на Алтае, как нигде, в художественном беспо-
рядке слились ковыльные степи с тополиными рощами и
осиновыми перелесками. С первым дыханием осени березня-
ки и темнохвойные леса создают цветистую панораму. Степь
и тайга, холмы и живописные долины, вершины в россыпях,
горные пики в снегах и льдах – все слилось в единый ак-
корд великой симфонии алтайской природы. Вот что писал
американский путешественник-журналист Е. Скайлер, посе-
тивший в 1885 г. эти края: «Я никогда не видел альпийской
В
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тар хи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
. Кенді Алтай