Стр. 37 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

37
В последние годы активно тают горные снега. Все,
по-видимому, говорит о том, что следы древних льдов, со-
хранившихся до наших дней, теперь стремительно исчезают.
Карлики и «гиганты». На вершинах горных хребтов от-
крывается совсем другой мир. За одну экскурсию в горыможно
не только побывать сразу в стране лета и весны, покататься на
лыжах, но и попасть в страну великанов и лилипутов. Достаточ-
но подняться к отметке 2300 м, как окажешься в лесах, где дере-
вья не больше спичечного коробка. Это ива арктическая – са-
мая мелкая среди своих сородичей. У нее стволики, как прово-
лочки, лежат на моховой почве. А соцветие – сережка. Во вре-
мя расцвета она покрывается желтоватыми тычинками, кото-
рые выше самого деревца. На оголенных, с мелкой щебенкой
местах часто встречаются букеты крупноцветковых горечавок,
или генциан. Без стеблей, цветки их растут прямо от земли и
пристально смотрят вам в душу, будто желают что-то спросить.
Они бесспорно красивы и устойчивы к высокогорным услови-
ям.Цветы-зонты с высоты взирают на деревья-карлики. Где
это видано, чтобы травы были выше леса? Да здесь! И сам
здесь становишься великаном – наравне с тобой и ниже ко-
чуют облака, верховой ветер, как с равным – в лицо, в
грудь... Горные вершины и гребни – все под ногами. Ке-
дры и ивы – по щиколотку.
Есть еще герои Райской долины – самые древние, по
всей вероятности, на планете кедры. Их не более десятка, они
полуразрушены. Но, несмотря на экстремальность высоко-
горных условий, невзирая на очень короткий вегетационный
период, толщина их стволов достигает пяти-шести обхватов.
По здешнему, высокогорному летосчислению, возраст этих
патриархов – несколько тысяч лет.
Вдоль таежных рек селился здесь исстари беглый
люд с российских широт. Долю лучшую искали – Страну
Беловодье-Шамбалу. Земли здесь благодатные, травы медо-
вые, много в лесах ценного зверя. Оттого и села названы –
Медведка, Бобровка, Маралиха, Волчиха, Орловка, Карагужи-
ха (от слова «карагуш» – орел-могильник), Пристань Гусиная…
Райская долина и Черный Узел – это угол сказочной красоты.
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай
қайтуға болады. 2300 м биіктікке көтерілсең болды, ағаштары
сіріңкенің қорабынан да кіші орманға тап боласың. Бұл аркти-
ка талы – өз тұқымдастарының ішіндегі ең кішісі. Оның темір
сым тәрізді діңі дымқыл мүкті топырақ үстінде жатады. Ал гүлден
сырғагүл өседі. Оны гүл ашу кезінде ағаштың өзінен де ұзын са-
ры аталықтар басып кетеді. Жалаңаш, ұсақ тасты жерлерде горе-
чавка немесе генциана тәрізді ірі күлтелі гүлдер шоқтарын жиі
кездестіруге болады. Оның гүлдері сабақсыз-ақ, тіке лей жер-
ден шығып, сізден бір нәрсе сұрағысы келіп тұрғандай үңіле
қарайды. Биік тау жағдайына төзімді бұл гүлдердің әдемілігінде
дау жоқ.
Гүл-шатырлар ергежейлі ағаштарға жоғарыдан қа-
райды. Шөптің ағаштан биік болғанын қай жерден көріп
едіңіздер?! Иә, тек осы жерде ғана! Мұнда, тіпті өзің де алып
болып шыға келесің – өзіңмен бір деңгейде және одан
төменде бұлттар үдере көшіп жатады, самал жел өзіңмен
қатар тұрғандай бетіңе, кеудеңе соғады... Биік таулар мен
адырлар аяғыңның астында қалады. Қарағайлар мен талдар
толарсақтан ғана келеді.
Сонымен бірге Жұмақ алқабының тағы да бір кейіп-
керлері – қарағайлар. Оннан астам және жартылай қираған
қарағайлар мүмкін ғаламшардағы ең ежелден келе жатқан
ағаштар болар. Бірақ, биік тау жағдайындағы өте қысқа
вегетациялық мерзімге қарамастан оның діңінің диаметрі
бес-алты құлашқа жетеді. Осы биік тауға тән жыл санау бой-
ынша бұл «ақсақалдардың» жасы бірнеше мың жылға бір-ақ
кетеді.
Тайгалық өзендердің бойын бір кездері Ресейден қаш-
қан адамдар мекендейді. Олардың өз сыбағалы тағдырлары –
Ақсу-Шамбала елін іздесе керек. Мұнда жер аса құнарлы, гүлі
балды. Орманында терісі бағалы аңдар өте көп. Сол себепті
де селолар Медведка (аюлы), Бобровка (құндызды), Марали-
ха (маралды), Волчиха (қаншық қасқыр), Орловка (бүркітті),
Қарақожа, Пристань гусиная... деп аталып кеткен. Жұмақ
алқабы мен Қара түйін – ертегілер өлкесі.