Стр. 32 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

32
Қос өзеннің екпіні қосылғаннан кейін су ағысы екі есе күшейіп,
Бұқтырма өзеніне барып қосылатын бір Тұрғысын өзеніне ай-
налады.
«Тұрғысын» тау биігінен тар шатқалдарды жарып өтіп,
екпіндей ағады, көне түрік тілінде «тез ағатын өзен» деген
мағынаны білдіреді. Бақылап қараған адам көкке шапшыған
көбікті өзен суының сарқырай аққанын, толқындары жағадағы
қой тастар мен жартастарға аласұрып соғылғанын көргенде,
Тұрғысынның ертегідегідей әдемі өзен екеніне шүбә келтірмейді.
Қара түйіннің үшкір шыңдары Алтайдың осы бір ну
түкпіріне ерекше сән береді. Оның құздары көкпен тілдесіп,
көшкен бұлттармен араласып, жауыннан кейін мұнарланып
көрінеді. Мұнда Алтай табиғатының сұлулығын тамашалауға
келгендердің бәрі де риза болып қайтады. Қара түйін – Кенді
Алтай жүрегі, оның құдіретті күшінің, қайталанбас сұлулығы мен
қаталдығының нышаны.
Жұмақ алқап. Холзун мен Көксудың түйіскен жерінде,
Линей мен Иванов тау қыраттары жанасатын тұста, Ақ
Обаның бастау көзінде тауаралық Ақ Оба алқабы көсіліп жатыр.
Бұл жерде де онға жуық биік тау көлдер мен мүк басқан саздар-
дан қайнап шығып жатқан көптеген бұлақтар бар. Алқапта гүлді
өсімдік алаңқайлары көгілдір түсті кілемдей құлпырады. Аласа
қайың шоғырлары самырсын мен сағызқарағай ормандарымен
әсем үйлеседі. Мұндағылардың бәрі – тастақ өзендер, батпақтар,
полярлық қайың тоғайлары, талдар, мәңгілік қар іздері, самыр-
сын орманы мен көлдер – ауқымды да әдемі, ғажайып әлемді
алдыңа жайып салады.
Линей жотасы – Батыс Алтайдың геологиялық
ғажайыптарының бірі. Оның 60 км жететін ұзына бойында
сізді ғажап тіршілік иелері қоршап тұрады. Олар қорқынышты
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
1. Кенді Алтай
Қара Оба және Ақ Оба өзендерінің қосылған жеріндегі Оба өзені
Река Уба в месте слияния рек Черная Уба и Белая Уба
сибирская) с участием осины и березы, черемухи и рябины, да
буйных кустарников. Поражают травы, скрывающие не только
венценосные короны маралов, но даже всадника.
Черный узел – особое место на Рудном Алтае. Оно со-
единяет отроги Ивановского и Ульбинского хребтов, как бы
стягивая их в единый каменный узел. Воздвигнутый земны-
ми силами, он застыл громадным кристаллом на высоте в
две с половиной тысячи метров. Это сооружение впечатля-
ет еще и потому, что у подножия его с северо-западной сто-
роны расположилась глубокая, с покатыми бортами долина,
в горсти которой, как два зеркала, блистают спрятанные от
ветров Верхнее и Нижнее Тургусунские озера.
Из озер серебряной пульсирующей жилкой сбегает
только что народившийся Большой Тургусун. Там, на высоте
водораздела, он выглядит безобидным шелковым ручейком.
Но, продолжая быстрый бег свой по днищу впадины, скры-
вается вскоре за мощным изгибом крутого спуска. А дальше
течет, вбирая в себя многочисленные ручьи и речки, на про-
тяжении 80 км до встречи с Малым Тургусуном. Тот тоже оги-
бает этот узел, но с восточной стороны. После слияния двух
быстрых рек мощь водного потока удваивается, обращаясь
в единый Тургусун, который сливается с рекой Бухтармой.
«Тургусун» с древнетюркского переводится «Быстрая
река», и нужно только видеть, как, одолевая теснины и при-
жимы, летит он с горных высот. Кто наблюдал, с каким шу-
мом несутся его пенистые, брызгающие хрусталем воды, как
волны его набрасываются на береговые камни и скалы, со-
гласится: Тургусун – река сказочной красоты.
Острые вершины Черного узла придают особое оча-
рование этому дикому углу Алтая. Пики его, вонзаясь в не-