Стр. 569 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

569
Кешендегі ең көне петроглифтер қатарына жататын бұларды
б. з. д. 1700–1500 жж. аралағында жасалған өнер туындыла-
ры десек жаңыла қоймаймыз.
Алдыңғылармен қатар кешеннің шеткі тұсында
жатқан екінші стиль бойынша салынған суреттердегі
мүсіндердің көлемі 15–20 см шамасында ғана. Мұндағы
жылқы мүсіндерінің тұрпаты біршама үйлесімсіздеу және
көркемдігі де төменірек. Бұл ерекшеліктер екінші стиль
алғашқы стильдің эволюциясы екендігін көрсетеді және
соған сәйкес бұл петроглифтер шамамен б. з. д. 1500–
1100 жж. аралығында тас бетіне қашалған деуге болады.
Ешкі кескіні түсірілген 1-ші топтағы сән-салтанатты
композиция орта көлемді тікбұрышты, декоративті ретпен
орналасып, кейде симметриясы сақталатын статикалық
мүсіндерден құралады. Бұл стиль оларды басқа петро-
глифтерден өзгеше көрсетуімен қатар 2-ші топтағы
«үшбұрышты» жұмбақ бейне мен 3-ші топтағы «тордың» да
б. з. д. 1100–800 жж. аралығында кескінделгенін анықтауға
мүмкіндік береді. Бәлкім, бұған кейінгі қола дәуірінде
салынған тұяқ бейнесін де қосуға болар.
Ерте темір дәуірінің (б. з. д. 800–400 жж.) таңбаларын
кешеннің жоғарғы жағында, әр жерде шашырап жатқан
ешкі бейнесін білдіретін қарапайым сызықтардан көруге
болады. Олардың ішіндегі ең елеулілерінің бірі – 1-ші топқа
жататын аң стиліндегі бұғы бейнесі. Ерте темір дәуірінің
петроглифтері Теректі әулиеде мейлінше сирек. Өйткені, бұл
дәуірде қия беткейге таңба түсіріп, петроглифтер салудың
баяғыдағыдай мәні қалмады. Қазіргі уақытта зияратшылар
жасап жүрген ғұрыптық рәсімдердің олармен тікелей бай-
ланысы жоқ.
же манером выгравированы фигуры быков и верблюда-бак-
триана; в эту группу петроглифов, вероятно, входят также изо-
бражения отпечатков ступни. Это самые ранние петроглифы
комплекса, их можно отнести к периоду средней бронзы,
1700–1500 гг. до н. э.
Второй стиль рисунков характеризуется небольшим
размером фигур в 15–20 см, размещенных рядом с преды-
дущими, не перекрывая их, или на периферии комплекса.
Фигуры лошадей выглядят несколько непропорционально
вытянутыми, с менее пластичными телами, меньшей гривой.
Эти особенности свидетельствуют, что второй стиль является
эволюцией первого, и позволяют датировать петроглифы в
интервале 1500–1100 гг. до н. э.
Роскошная композиция с изображениями козлов в
группе 1 состоит из фигур среднего размера с прямоуголь-
ными, тяготеющими к линейности, статичными фигурами,
размещенными в декоративном порядке, иногда с соблюде-
нием симметрии. Этот стиль рисунков отличает их от осталь-
ных петроглифов и позволяет относить вместе с загадочным
изображением «треугольника» на группе 2, «решеткой» на
группе 3 и, вероятно, изображениями копыт к эпохе поздней
бронзы, к периоду между 1100–800 гг. до н. э.
Эпоха раннего железа (800–400 гг. до н. э.) представ-
лена несколькими очень простыми линейными фигурами
козлов, рассеянными по разным поверхностям комплекса.
Самым значительным является крупное изображение оленя
в зверином стиле на группе 1. Петроглифы этого времени са-
мые малочисленные в Теректы-Аулие. Очевидно, в эту эпоху
создание петроглифов на скалах Теректы-Аулие потеряло бы-
лую значимость, и совершаемые здесь современными палом-
никами ритуалы не имеют с ними непосредственной связи.
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 52. Комплекс Теректы-Аулие