Стр. 123 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

123

Жетісуда кең тараған лама ғибадат ескерткіштерінің

ерекше түрі – ірі өзендерге, өткелдерге және арасан су

көздеріне жақын орналасқан, жартастарға салынған

суреттері мен эпиграфиялық мәтіндері бар ғибадатханалар.

Соның ішінде, сонау ХІХ ғ. ортасынан бастап аса таныма-

лылары Іле өзеніндегі Таңбалы тас, Текелі қаласына жақын

орналасқан Қора өзеніндегі субурган-тасы, сондай-ақ Ке-

ген өзеніндегі арасан. Кеген арасаны сияқты қасиетті

жерлерді кие тұту әдеті ХVІІ–ХІХ ғғ. ойраттар мен қазақ

халқының көшпенді мәдениетінің кейбір салт-дәстүрінің

сабақтастығын көрсетеді.

Жалпы алғанда, ХVІІ ғ. ортасы – ХІХ ғ. басындағы

жазба және картографиялық дереккөздің көрсетуі бойын-

ша Орталық, Шығыс және Оңтүстік-Шығыс Қазақстанның

аумағында кем дегенде 48 лама ғибадат кешендері мен храм-

дары болған. Бұл өңірдегі көшпенділердің ғылыми маңызы

зор материалдық және рухани мәдениетінің ескерткіштері

Қазақстан мәдени мұрасының құрамдас бөлігі және әлемдік

өркениеттің игілігі болып табылады.

Особую разновидность памятников ламаистского

культа, широко представленных в Семиречье, составляют

нерукотворные святилища с выбитыми на скалах изображе-

ниями и эпиграфическими текстами, приуроченные к круп-

ным рекам, переправам и минеральным источникам. Наибо-

лее известными среди них еще с середины XIX в. являются

Тамгалытас на реке Или, камень-субурган на реке Кора близ

города Текели, а также арасан на реке Кеген. Сохраняющая-

ся практика почитания таких памятных мест, как Кегенский

арасан, раскрывает преемственность некоторых традиций в

кочевой культуре ойратов XVII–XIX вв. и казахского народа.

По свидетельству источников середины ХVІІ – нача-

ла ХІХ в., на территории Центрального, Восточного и Юго-

Восточного Казахстана существовало не менее 48 ламаист-

ских культовых комплексов и храмов. Эти памятники мате-

риальной и духовной культуры кочевого населения регио-

на имеют непреходящее научно-познавательное и эстетиче-

ское значение, оставаясь важной составляющей культурно-

го наследия Казахстана и достоянием мировой цивилизации.

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана

8. Памятники тибетского буддизма