Стр. 184 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

184
«Әзім әңгімесі» атты бітпеген дастанда «Мың бір түн»
ертегісінен бір сюжет алынған.
Қазақ поэзиясына Абай алты жолдық және сегіз
жолдық өлең жолдарын («Сегіз аяқ») ең бірінші енгізді.
Оның шығармашылығында қазақ тілінің барша мүмкіндігі
мен байлығы жарқырай көрінді. Қазақ өлеңдері тақырыбы
жағынан байып, философиялық мазмұны мен эстетикалық
мәні күшейді («Не іздейсің, көңілім, не іздейсің?..», «Көктем»,
«Күз», «Қараша, желтоқсан мен сол бір екі ай», «Көзімнің
қарасы»)
Кей өлеңдері арқылы Абай өзінің поэзияға, ақын
міндетіне қатысты көзқарасын айқын танытты («Мен жаз-
баймын өлеңді ермек үшін», «Өлең – сөздің патшасы», «Поэ-
зия тілі»).
Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін,
Жоқты-барды, ертегіні термек үшін.
Көкірегі сезімді, тілі орамды
Жаздым үлгі жастарға бермек үшін.
Бұл сөзді тасыр ұқпас, талапты ұғар,
Көңілінің көзі ашық, сергегі үшін.
Көркем прозадағы Абай үлесі – 1890–1898 жж. ара-
лығында жазған «Қара сөздерінде» («Ғақлия») ақын-ағар-
тушының аса терең философиялық ой-пікірлері көрініс тап-
ты. Мұнда ақын қоғам мен адам және иман мәселесін көтерді.
Абай іштей толғана отырып, былай деп жазады:
«...Әзелде құдай тағала хайуанның жанынан адамның
жанын ірі жаратқан, сол әсерін көрсетіп жаратқан. Сол қуат
нов и жырау, особенно таких, как Биржан-сал, Бухар-жырау,
Шортанбая, Дулата и др.
Абай – автор многочисленных стихов, поэм, стихот-
ворных переводов, прозаических «назиданий». Среди них
особое место занимают дастаны «Искандер», «Масгуд», «Ска-
зание об Азиме».
Дастан «Искандер» посвящен Александру Македон-
скому. В нем Абай осуждает алчность завоевателя и проти-
вопоставляет ему разум в лице Аристотеля:
Вот весь – недолгий – мой рассказ,
Я сочинил его для вас,
Чтобы напомнить: нет предела
Для злобы ненасытных глаз!
Про бренность помни бытия,
Живи, от ближних не тая
Заветных помыслов. Будь честен!
Да будет чистой жизнь твоя!
В дастане «Масгуд» говорится о том, как молодой че-
ловек защитил от нападения разбойников неизвестного
Құнанбай Өскенбайұлы және оның үйелмені.
1880-ші жылдардағы фотосурет
Кунанбай Ускенбаев и его семья. Фотография 1880-х годов
Құнанбай Өскенбайұлы әйелімен. 1880-ші жылдардағы фотосурет
Кунанбай Ускенбаев с женой. Фотография 1880-х годов
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
13. Абайдың «Жидебай-Бөрілі» қорық-мұражайы