Стр. 174 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

174

Қос мұнаралы тас мешіт ғимараты.

1849 ж. үлкен

өрт кезінде Ескі-Қазан қос мұнаралы ағаштан жасалған та-

тар мешіті жанып кетті. 1853 ж. аяғында Томск губерниялық

құрылыс комиссиясының мүшесі инженер-подпоручик Фа-

деев жаңа мешіттің жоспарын жасап, тұрғызуды ұсынды. Ол

1862 ж. құрылысы аяқталды. Алғашында ағаштан тұрғызылған

мұнаралар 1893 ж. жөндеу жұмыстары барысында тастан са-

лынды. Мешітте үсті жарты шеңберлі тікбұрышты 14 терезе

болды. Биік шатырдағы үш есігі бар порталды кеңістік бара-

бансыз садақша иілген күмбезбен бітті. Портал есіктері мен

бұрыштары капительді жартылай бағаналармен сәнделді.

Есіктердің үстіндегі терезе ойықтарының көрінісі кіші

күмбезді қайталады. Негізгі зал бұрыштарында орналасқан

порталды бөліктің экстрьеріндегі қос мұнара ерекше рөл

атқарады. Залдан мұнаралар тұрған жоғарғы кеңістікке

спираль тәрізді баспалдақтармен көтеріліп баруға болады,

баспалдақ шағын терезелер арқылы жарықтандырылған. Екі

мұнара да алтындалған жарты аймен бітеді. 1932 ж. мешіт

жабылып, әртүрлі халық шаруашылығы мақсаттарына пай-

даланылды. 1994 ж. мешіт діндарларға қайтарылды. 2003–

2007 жж. мешітке қалпына келтіру жұмыстары жүргізілді.

Бір мұнаралы тас мешіт ғимараты.

1902 ж. мамыр-

да Семейде болған алапат өрт кезінде тұрғын үйлермен

бірге № 3 ағаш мешіт те жанып кетті. 1908–1910 жж. сол

жерге көпес Мусиннің қаржысына бір мұнаралы тас мешіт

салынды. Оны Стамбулдан келген сәулетші Ғабдолла эфен-

ди тұрғызды. Биік конус тәрізді жабылып, алтынданған жар-

ты аймен бітетін екі қабатты дөңгелек мұнара, үсті таға

тәрізді плиталармен жабылған үлкен терезелер, аркалары-

играют два минарета, расположенные на углах основного

зала в портальной части. Из зала в минареты ведут двери,

пройдя через которые, можно по спиралевидным лестни-

цам подняться на верхние площадки, оживленные узкими

стрельчатыми окнами. Оба минарета также завершаются

золочеными полумесяцами. В 1932 г. мечеть была закрыта

для верующих и использовалась для различных народно-

хозяйственных целей. В 1994 г. мечеть передана верующим

и с этого времени используется по назначению. В 2003 и

2007 г. в мечети была проведена реставрация.

Здание одноминаретной каменной мечети

. В мае

1902 г. в Семипалатинске во время сильного пожара сгоре-

ла вместе с жилыми домами и мечеть деревянная № 3.

В 1908–1910 гг. на этом же месте была построена каменная

одноминаретная мечеть для того же прихода № 3 на средства

купца Мусина. Построена архитектором Габдуллой Эфенди

из Стамбула. Архитектурно-художественный образ этого изу-

мительного по красоте сооружения определяется двухъярус-

ным минаретом круглой формы, завершаемым высоким ко-

нусообразным покрытием с золоченым полумесяцем, боль-

ших размеров проемами окон, перекрытыми подковообраз-

ными плитами, арками, архитектурным фризом и рустован-

ными пилястрами. Основной зал мечети – трехмерное по-

мещение с нишей мирхабом – трехгранным выступом в ал-

тарной части. Мирхаб ориентирован на священный город

ислама – Мекку. Здание имеет 16 окон оригинальной кон-

струкции. Купол украшен золочеными полумесяцами. Мечеть

окружена кованой изгородью, отличающейся особым изяще-

ством. В 1932 г. мечеть была закрыта и использовалась для

различных народно-хозяйственных целей. В 2006 г. после ре-

ставрации она вновь была открыта для верующих.

Мечеть Тыныбая.

Построена в 1834 г. в Заречной сло-

бодке города Семипалатинска (сейчас Жана-Семей) старши-

ной Уваковской волости Аягузского округа Тыныбаем Кауке-

новым. Рядом с мечетью был его дом. Тыныбай Каукенов и

Джоломан Яндырбеков явились первыми, кому царское пра-

вительство в 1829 г. разрешило построить капитальные дере-

вянные дома на левом берегу реки Иртыша напротив г. Семи-

палатинска. Таким образом, они явились основателями двух

слободок, которые дали начало современной части города

под названием Жана-Семей. Во время проживания в Семи-

палатинске, Федор Достоевский со своим другом Алексан-

дром Врангелем иногда гостили в доме Тыныбая. По суще-

ствующей версии дом и мечеть купца посещали Чокан Вали-

ханов и Абай Кунанбаев.

Бір мұнаралы мешіт. 1910 жыл.

Казіргі көрінісі

Одноминаретная мечеть. 1910 год. Современный вид

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы

12. Семей қаласы