Стр. 177 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

177

жақ жағалауына іргелі ағаш үйлер салуға рұқсат бергеннен

кейінгі алғашқы үй салушылар болды. Сөйтіп, олар Жаңа Се-

мей деп аталған қаланың жаңа бөлігінің негізін салды. Фе-

дор Достоевский Семейде тұрған кезінде өзінің досы Алек-

сандр Врангельмен кейде Тыныбайдың үйінде қонақта бо-

лып тұрды. Кейбір болжамдар бойынша көпестің үй-мешітіне

Абай Құнанбайұлы мен Шоқан Уәлиханов та барған.

Еврейлердің құлшылық ғимараты

Семейде 1913 ж. са-

лынды. 1932 ж. синагога ғибадат етушілерден алынып, мәдени

мақсаттарға пайдалануға берілді.

Абай және Достоевский атындағы театр ғи-

мараттары

. 1972 ж. салынды. Жоба авторлары сәулетшілер:

В. М. Белоусов, О. Г. Смирнов, А. М. Байер. Қаладағы аса көрікті

қазіргі заман құрылыстарының үшеуі осы театрлар,

олар: Ф. М. Достоевский атындағы орыс драма театры, Абай

атындағы қазақ музыкалы драма театры және «Жаңалық»

театр-сервисі.

Республикалық Абай әдеби-мемориалды мұражайы

бірнеше құрылыстың басын біріктіреді, оған 1860 ж. салынған

көпес Роман Ершовтың бұрынғы үйі, Абай өзі дәріс алған Ах-

мет Риза медресесі, мешіт үйі, сондай-ақ 1995 ж. ақынның

туғанына 150 жыл толуына қарай шығыс стильінде салынған

10 залы бар жаңа мұражай үйі кіреді.

Өлкетану мұражайының ғимараты

(Губернатордың

бұрынғы үйі) 1892–1895 жж. салынды. 1917 ж. Еріктілер үйі

атанды. 1977 ж. бастап мұнда тарихи-өлкетану мұражайы ор-

наласты.

Ф. М. Достоевскийдің әдеби-мемориалды мұражай

ғимараты

. 1838 ж. салынған, онда 1857–1859 жж. Семейде

айдауда болған орыстың ұлы жазушысы Федор Достоевский

тұрған. 1976 ж. сәулетші В. Ф. Власовтың жобасы бойынша

жартылай ашылған кітап түріндегі қазіргі құрылыс салынды.

Кіре-беріске Д. Элбакидзенің «Шоқан Уәлиханов пен Ф. М. Дос-

тоевский» атты қола мүсіндері тұрғызылды.

Невзоровтар атындағы мұражай ғимараты

– үш

корпустан тұратын бұрыннан қалған құрылыс кешенін 1876–

1879 жж. семейлік 1-ші дәрежелі көпес Степнов Федор Сте-

панович салды. 1889 ж. шілдеде бұл үйге Қытайға кетіп ба-

ра жатып Семейде аялдаған қаланың мәртебелі қонақтары

принц Генрих Орлеанский мен белгілі француз саяхатшы-

сы Габриель Бонвало бас сұққан. ХХ ғ. бірінші жартысында

бұл корпустар өзара біріктірілді де, 1998 ж. ғимараттың бір

бөлігі Невзоровтар атындағы мұражайдың мол коллек-

циясын орналастыруға берілді. Онда революцияға дейінгі Ре-

сей мен батыс еуропалық кескіндеме мен гравюраны, ХХ ғ.

крытое в 1995 г. к 150-летию со дня рождения поэта и вклю-

чающее 10 залов.

Здание Краеведческого музея

(бывшее здание Дома губер-

натора) построено в 1892–1895 гг. С марта 1917 г. – Дом Сво-

боды. С 1977 г. здесь размещается Историко-краеведческий

музей.

Здание Литературно-мемориального музея

Ф. М. До-

стоевского расположено в доме постройки 1838 г., где жил

в ссылке в Семипалатинске 1857–1859 гг. великий русский

писатель Федор Достоевский. В 1976 г. по проекту архитек-

тора В. Ф. Власова сделана современная пристройка в фор-

ме полураскрытой книги. У входа установлена парная брон-

зовая скульптура Д. Элбакидзе «Чокан Валиханов и Ф. М. До-

стоевский».

Здание Музея имени семьи Невзоровых

– бывший ком-

плекс зданий, состоящий из трех корпусов, построен семипа-

латинским купцом 1-й гильдии Федором Степановичем Степ-

новым в 1876–1879 гг. В июле 1889 г. в этом здании останав-

ливались высокие гости города – принц Генрих Орлеанский

и известный французский путешественник Габриель Бонва-

ло, направляющиеся в Китай и сделавшие короткую останов-

ку в Семипалатинске. В первой половине XX в. эти корпуса

объединяются между собой, и в 1998 г. часть этого здания пе-

редана для размещения уникальной коллекции Музея име-

ни семьи Невзоровых. Она насчитывает более 3500 экспо-

натов, представляющих искусство дореволюционной Рос-

сии, западноевропейскую живопись и гравюру, искусство

Казахстана и стран СНГ XX века.

Здание филиала Казахстанской государственной юри-

дической академии

– бывшее здание мужской гимназии – по-

строено в 1895–1897 гг. Долгое время в этом здании распо-

лагался Семипалатинский педагогический институт.

Ямышев қақпасы.

1970-ші жылдардағы реконструкциясы

Ямышевские ворота. Реконструкция 1970-х годов

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана

12. Город Семей (Семипалатинск)