Стр. 195 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

195

арыкөл ғибадатханасыШығыс Қазақстан об-

лысы Абай ауданының орталығы Қараауыл

ауылынан оңтүстікке қарай 45 шақырым

жерде.

2007–2008 жж. «Мәдени мұра» мемлекеттік

бағдарламасы аясында Сарыкөл маңындағыШыңғыстау жай-

лауында археологиялық зерттеулер кезінде түрлі мәдени-

хронологиялық кезеңге жататын жерлеулер кешені табылды.

Қола, ерте темір, көне түркі және қимақ-қыпшақ дәуірлеріне

жататын мол ескерткіштер шоғыры анықталды.

Барлау жұмыстары барысында Сарыкөл жағалауында

бір қатарда орналасқан үш қоршауға қазба жұмыстары

жүргізілді. Олардан шығысқа қарап тұрған ежелгі түрік

кезеңінің монғолоид типті ер адамының тас мүсіні табылған.

Оның бетінде – көзі, тік қыр мұрыны, қияқ мұрты мен

сақалы анық аңғарылады. Мойнына үшбұрышты әшекей,

арқасына бірнеше әдемі бұйраланған бұрым оймышталған.

Мұндай стела типі түріктер мен кимек-қыпшақ орталарын-

да кең тараған. Тас мүсіннің астынан құмыра мен алтын

бұйымдар табылды.

Тас мүсін көлемі әртүрлді түрлі-түсті гранит тақ-

талардан қаланған қоршаулары бар ғұрыптық кешенге

жатады. Бірнеше қоршаудың аралығындағы алаңқайда мү-

сінді айнала П түріндегі шұңқырда арнайы дайындалған от

жағатын орын табылған. Тереңдігі жарты метр ошақ түбі

аңызда айтылатын тұлпар тұяғының ізі сияқты. Ошақ пен

оның ортасынан құрбандыққа шалынған аттың төменгі

жақ сүйегі, құйрық-жалының қалдықтары шықты. Ғұрыпты

жасаушылардың нанымы бойынша бұл ат қайтыс болған

адамды басқа дүниеге жеткізуі керек. Құрбандық шалу ба-

рысында жалпақ тастар пайдаланылғаны байқалады.

Тас мүсін мен ошақ арасында 4–5 м кеңістік бар.

Бұл орынды аршыған кезде қызыл ақық моншақ пен гүл

С

вятилище Сарыколь находится в 45 км юж-

нее аула Караауыл – районного центра

Абайского района Восточно-Казахстанской

области.

В рамках Государственной программы

«Культурное наследие» 2007–2008 гг. на жайлау Шынгы-

стау в окрестностях озера Сарыколь во время археологи-

ческих исследований был найден комплекс захоронений,

относящихся к разным культурно-хронологическим пери-

одам. Выявлена концентрация большого количества памят-

ников эпохи бронзы и раннего железа, древнетюркского и

кимако-кыпчакского периодов.

В процессе разведывательных работ проведены рас-

копки трех оград, расположенных в ряд на берегу озера

Сарыколь. Восточнее них обнаружена каменная мужская

скульптура древнетюркского периода, обращенная лицом

к востоку. На лице монголоидного типа ясно просматрива-

ются глаза, тонкий прямой нос, клиновидные усы и борода.

На шее украшение треугольной формы, на спине выграви-

ровано несколько красивых волнистых кос. Такой тип стел

был широко распространен в среде тюрков и кимаков-кып-

чаков. Под каменной скульптурой обнаружены кувшин и

изделия из золота.

Изваяние входит в ритуально-поминальный ком-

плекс с оградами, сложенными из гранитных плит раз-

ных размеров и цвета. На площадке между несколькими

оградами найдено место разжигания огня в специально

приготовленной П-образной яме, окружающей скульпту-

ру. Очаг углублен на полметра и по форме напоминает

огненный след легендарного скакуна. У очага и в середи-

не него найдены кости нижней челюсти, остатки хвоста

и гривы принесенной в жертву рыжей лошади, которая,

по представлению совершавших ритуал, должна была до-

С

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана

14. Святилище Сарыколь

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы

14. Сарыкөл ғибадатханасы