Стр. 389 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

389
Сібір сауда банкінің бұрынғы бөлімшесі.
ХХ ғасырдың басындағы фотосурет
Бывшее отделение Сибирского торгового банка.
Фотография начала ХХ века
Қыздар гимназиясының ғимараты.
ХХ ғасырдың басындағы фотосурет
Здание женской гимназии.
Фотография начала ХХ века
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 35. Столица Казахстана – Астана
Самым значительным архитектурным сооружением
города, его украшением стала церковь Александра Невского,
построенная в 1892 г. Стены храма украшали росписи, вы-
полненные учеником В. М. Васнецова – М. И. Тимофеевым.
После Октябрьской революции в нем одно время распола-
гался драматический театр, потом – кинотеатр, а в 1939–
1940 гг. храм был снесен.
Конец XIX – начало XX в. были периодом интенсив-
ного роста. В этот период в Акмолинске были построены
здания, некоторые из них отличались художественным вку-
сом и достойны сохранения как памятники, имеющие исто-
рико-культурную ценность. В тот период было разработано
несколько генпланов, а в 1910 г. была введена должность
главного архитектора города. Им стал архитектор Адольф
Дионисович Павлович. К началу XX в. Акмолинск превра-
тился в торговый купеческий город с населением более 18
тыс. человек (1915). Застроен он был одно- и двухэтажными
деревянными и кирпичными домами. Город делился на не-
сколько частей (крепость, солдатскую слободу, казачью ста-
ницу) с прямоугольной сеткой улиц.
Чтобы представить облик Акмолинска той поры, об-
ратимся к статье П. Головачева «В степном крае», написанной
им после посещения города и опубликованной в 1903 г. в
московском иллюстрированном сборнике «Азиатская Рос-
сия». Вот что он сообщал: «В Акмолинске есть даже несколь-
ко каменных домов скучной мещанской архитектуры, при-
надлежащие местным богатым купцам… На видном месте на
одной площади с собором, думой и гостиным двором нахо-
дится острог, квадрат в 20 сажен по сторонам, огороженный
“палями” (заостренными бревнами) сажени в три высоты.
У ворот острога стоит единственный часовой… Улицы Акмо-
лер салу үшін жер берілді. Қалаға тіркелген тұрғын кез келген
жылжымайтын мүлік алуға құқылы болды.
1868 ж. 21 қазанда «Далалық облыстарды басқару тура-
лы уақытша ережеге» сәйкес орталығы Омбы болған Ақмола
облысы құрылды. Уақыт өте келе облыс орталығын Омбыдан
Ақмолаға көшіреміз деп ойлаған үкімет қаланы Ақмола деп
атап кетті.
Ақмоланың алғашқы 30 жылының соңына қарай
тұрғындарының саны 2000-нан асты, ал келесі 30 жылда үш
есеге өсті. 6428 адам тұрғыны бар Ақмола уездік қалаға айнал-
ды. Қалада 3 шіркеу, 5 мектеп, 3 зауыт болды. XIX ғасырдың
90-жылдарының басында қалалық басқару мекемесі, қонақ
үй мен өрт мұнарасы және Александр Невский шіркеуі
салынған кезде халық саны айтарлықтай өсті. Саудагерлер
сарайлары пайда болды.
Қаланың көркі 1892 ж. салынған сәулет ғимараты
Александр Невский шіркеуі болды. Ғибадатхананың
қабырғасы В. М. Васнецовтың шәкірті М. И. Тимофеевтің
суреттерімен безендірілді. Қазан төңкерісінен кейін онда
драма театр, содан кейін кинотеатр жұмыс істеп, 1939–
1940 жж. ғибадатхана бұзылды.
XIX ғ. аяғы мен ХХ ғ. басында қала қарқынды өсті. Осы
кезеңде Ақмоладағы ғимараттардың кейбірі жоғары көркемдік
талғаммен салынғандықтан тарихи-мәдени бағасы бар сақтауға
лайық ескерткіштер қатарына жатқызылды. Бастапқыда
қаланың бірнеше бас жоспары әзірленді, 1910 ж. қаланың бас
сәулетшісі тағайындалды. Бұл қызметті сәулетші Адольф Диони-
сович Павлович атқарды. XX ғ. басында Ақмола 18 мың халқы
бар (1915 ж.) сауда қаласына айналды. Онда бір-екі қабатты
ағаш және кірпіш үйлер салынды. Қала көшелері бірнеше
бөлікке (бекініс, солдат слободасы, казактар станицасы) бөлінді.