Стр. 391 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

391
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 35. Столица Казахстана – Астана
построено из обожженного кирпича в технике узорчатой
кладки. В ходе реконструкции надстроен второй этаж;
- дом купца П. Г. Моисеева – начало XX в. (ул. Бу-
кейхана, 40). Двухэтажное кирпичное здание построено в
1914–1918 гг. и является одним из интереснейших зданий
города;
- здание кинотеатра «Октябрь» – начало XX в. (ны-
не отель «Европа-Палас», пр. Абая, 53). Двухэтажное здание
из обожженного кирпича на ленточных фундаментах. В ре-
зультате реконструкции под ресторан и гостиницу в 2000 г.
был изменен первоначальный вид фасада и интерьера. По-
явились дополнительные детали, современный козырек и
каменные львы у главного входа.
После Февральской революции члены городской упра-
вы сформировали в Акмолинске уездный исполнительный
комитет. Большевистская группа 27 декабря 1917 г. образо-
вала Акмолинский городской Совдеп, а 2 марта 1918 г. был
избран Акмолинский уездный Совдеп и принято решение об
установлении в уезде Советской власти. С приходом Колча-
ка управа восстановила свое существование. Должность по-
следнего «городского головы» исполнял купец С. А. Кубрин. 25
ноября 1918 г. управу заняла новая власть – штаб 59-й стрел-
ковой дивизии «красных».
В 1929 г. началось строительство железной дороги
Акмолинск – Боровое. 8 ноября 1929 г. в Акмолинск прибыл
первый поезд. Железная дорога связала город с промышлен-
ными и культурными центрами Казахстана и всего СССР. Го-
род рос, благоустраивался, становился центром обширной
сельскохозяйственной округи, крупным узлом железных до-
рог. В октябре 1939 г. из состава Карагандинской области вы-
делилась Акмолинская область, центром которой стал город
Акмолинск, в котором проживало 32 тыс. человек и имелось
несколько промышленных предприятий.
Начало Великой Отечественной войны сказалось
на развитии экономического потенциала и облика города.
Передислокация крупных заводов увеличила число про-
мышленных предприятий в несколько раз. Появился завод
союзного значения «Казахсельмаш». В 1944 г. на 16-ти пред-
приятиях трудилось 2800 человек. Город стал пристанищем
для представителей депортированных народов, большинство
из которых прибыло из Северного Кавказа. Только за первый
год депортаций в Акмолинскую область прибыло около
30 тыс. человек, которых нужно было обеспечить жильем и
медицинской помощью. Все это не способствовало гармони-
зации и эстетизации городской среды, и Акмолинск оставал-
- саудагер Силиннің үйі, XIX ғ. аяғы – ХХ ғ. басында
салынған (Кенесары көшесі, 103 үй);
- мұсылман жастарға арналған Көшеғұлов мектебі, XIX ғ.
аяғымен ХХ ғ. басында салынды (қазіргі «Қазкоммерцбанктің»
ғимараты, Абай көшесі, 24 үй). Алғашындағы бір қабатты
мектеп ғимараты күйдірілген кірпіштен тұрғызылған. Қайта
жөндеу кезінде екінші қабаты салынған;
- саудагер П. Г. Моисеевтің үйі, ХХ ғ. басында салын-
ды (Бөкейханов көшесі, 40 үй). 1914–1918 жж. кірпіштен
салынған қаланың ең бір қызық екі қабатты ғимараты;
- «Октябрь» кинотеатр ғимараты, XX ғасырдың басын-
да салынды (қазіргі «Еуропа-Палас» қонақ үйі, Абай даңғылы,
53 үй). Іргетасы жолақ болып келетін күйдірілген кірпіштен
салынған екі қабатты ғимарат. 2000 ж. мейрамхана мен қонақ
үйге арнап жасаған қайта жөндеудің нәтижесінде алды мен
ішкі жабдықтары қайта өзгертілді. Кіре берісте қазіргі үлгідегі
маңдайша мен тас арыстандар пайда болды.
Ақпан төңкерісінен кейін қала басшылығы Ақмолада
уездік атқару комитетін ұйымдастырды. Большевиктік топ
1917 ж. 27 желтоқсанда Ақмола қалалық депутаттар кеңесін
құрды, ал 1918 ж. 2 наурызда Ақмола уездік депутаттар
кеңесі сайланып, уезде Кеңес өкіметін құру туралы шешім
қабылданды. Колчактың келгеннен кейін бұрынғы басшылық
жұмысын жалғастырды. Соңғы «қалабасы» қызметін сауда-
гер С. А. Кубрин атқарды. 1918 ж. 25 қарашада басшылық
«қызылдардың» 59-шы ақыштар дивизия штабы «қызыл»
атқыштар дивизиясына көшті.
1929 ж. Ақмола – Бурабай теміржол құрылысы ба-
сталды. 1929 ж. 8 қарашада Ақмолаға алғашқы пойыз
келді. Теміржол оны Қазақстанның және бүкіл КСРО-ның
өнеркәсіптік және мәдени орталықтарымен байланыстырды.
Қала өсіп, көркейіп, ауыл шаруашылығының орталығы және
теміржолдың ірі торабы болды. 1939 ж. қазанда Қарағанды
облысының құрамынан Ақмола облысы бөлініп, орталығы
Ақмола қаласы болды, бұл кезде 32 мың тұрғыны және
бірнеше өнеркәсіптік кәсіпорындары бар еді.
Ұлы Отан соғысы қаланың экономикалық әлеуеті мен
қала бейнесінің дамуына кері әсерін тигізді. Ірі зауыттардың
әскери жағдайға көшірілуі өндіріс орындарының санын
көбейтті. Одақтың маңызы бар «Қазақсельмаш» зауыты
пайда болды. 1944 ж. 16 кәсіпорында 2800 адам еңбек етті.
Қалада сырттан күшпен қоныс аударылып келгендер көбейді,
олардың көбі Солтүстік Кавказдан келді. Күшпен көшіру
басталған жылдың өзінде Ақмола облысына 30 мыңдай адам
келді, оларды үймен қамтамасыз ету, дәрігерлік көмек көрсету