Стр. 514 - ТОМ2

514
Есть также мнение, что в более раннее время Отрар
носил имя Тарбан и был центром самостоятельного древне-
тюркского владения Кангу Тарбан.
В Х–XII вв. Отрар, Кедер, Весидж, Бурух, входившие
в округ Отрар-Фараб, достигли своего расцвета. Но начало
XIII в. обернулось монгольским нашествием.
Монгольское завоевание началось с Отрарской ката-
строфы, но тучи над Средней Азией и Казахстаном начали
сгущаться значительно раньше.
В начале XIII в. разбитые Чингис-ханом племена най-
манов, меркитов, кереитов были вытеснены из Монголии, а
после окончательного разгрома на Бухтарме (приток Ирты-
ша) найманы во главе с Кучлуком бежали в Семиречье (Же-
тысу), а меркиты – в Дешт-и Кыпчак.
Еще в 1211 г. преследовать найманов был послан от-
ряд нойона Хубилая. Он сумел склонить на сторону Чин-
гисхана мятежные племена карлуков в северных районах
Семиречья, но начавшаяся война с Китаем потребовала
возвращения отряда в Монголию. В 1218 г. против Кучлука
аңыздары тарихи нақты атауларды сақтап қала алмады. Тек
Отырар аты ғана жүздеген ғасырларға жетті.
Археологиялық жұмыстар басталғанға дейін Отырар
орнында қоныс алғаш қашан пайда болғаны белгісіз болды,
бірақ ол IX ғ. басындағы жазба деректерде алғаш аталғаннан
бұрын да өмір сүргені түсінікті еді. Оған дейін Отырар ірі
қала болғанын араб тарихшысы Табари оны әл Мамун ха-
лиф жауларының қатарында болды дегенін де аңғаруға бо-
лады. Тағы бір араб тарихшысы әл Азраки былай дейді: «…ол
(әл Мамун) Отырар өңірін бағындырып алуға тырысты. Ол
шекаралық бекініс бастығын өлтірді және қарлұқ жабғуының
балаларын әйелдерімен бірге тұтқынға түсіреді де, сонан
соң оның өзін қимақтар еліне қашуға мәжбүр етті». Алайда
Отырардың арабтарға бағынуы әл Мамун билік жүргізген
жылдары (813–818) ұзаққа созылған жоқ, «Отырарбенд пат-
шасы әдеттегі салықты төлеуден бас тартты». Сол сәттен бастап
XIII ғ. басына дейін Отырар жазба деректер бетінен ғайып бо-
лады. Бұл өңірдің бас қаласы Құйрықтөбе көне қалашығының
орнында пайда болған Кедер болды.
Отырар оазисіндегі археологиялық ескерткіштердің карта-сызбасы
Карта-схема расположения археологических памятников Отрарского оазиса
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындары атласы
1. Кенді Алтай
ның атласы
96. Отырар (Отырартөбе) қалашығы