Стр. 549 - ТОМ2

549
здесь со специфичными элементами культуры кочевников
евразийских степей. Фрагмент стены цитадели и несколько
небольших по масштабу культовых зданий, окружающих
сегодня мавзолей Ходжи Ахмеда Ясави, дают лишь отдален-
ное представление о былом облике города. Эти сооружения
были восстановлены в 80–90-х гг. XX в. на археологических
остатках древних построек, в подлиннике же сохранились
только сам мавзолей Ходжи Ахмеда Ясави, основные кон-
струкции средневековой бани, фундаменты и подземные
склепы мавзолеев и гар Хильвета – небольшая подземная ке-
лья, в которой согласно легенде провел остаток жизни Ахмед
Ясави. О характере утраченной застройки жилых кварталов,
занимавших основную часть города, сегодня можно судить
не только по старинным рисункам, фотографиям, архивным
чертежам и данным археологических раскопок, но также по
сохранившимся районам традиционной застройки, распо-
ложенным за чертой старого города вдоль бывших караван-
ных путей. Несмотря на изменения внешнего облика, многие
дома здесь в целом сохранили первоначальную планировку
и некоторые характерные детали, красноречиво свидетель-
ствуя о преемственности традиций. Являясь неотъемлемой
частью современного города, они связывают его с прошлым,
когда малоэтажная застройка жилых кварталов старого Тур-
кестана плотно окружала архитектурный ансамбль цитадели
и служила ему естественным фоном, усиливая впечатление
монументальности и грандиозности главной доминанты го-
рода – величественного мавзолея Ахмеда Ясави.
му тарихын бақылауға көмектесті және XV ғ. XIX ғ. ортасы-
на дейінгі қала жоспары сабақтастығының сақталғандығы
туралы қорытынды жасауға мүмкіндік берді. Орта Азия
қалаларының дәстүрлі ерекшеліктері мұнда еуропалық да-
ла көшпенділер мәдениетіне тән элементтерімен үндесті.
Қожа Ахмет Яссауидің кесенесін бүгінде қоршап тұрған
қамалдар мен масштабы бойынша кішігірім ғұрыптық
бірнеше ғимараттар қабырғаларының қалдығы қала бейнесі
туралы жекелеген түсінік береді. Бұл құрылыстар ежелгі
құрылыстардың археологиялық қалдықтарынан ХХ ғ.
80–90-шы жж. қайта қалпына келтірілді. Түпнұсқада тек Қожа
Ахмет Яссауи кесенесі ғана сақталған, құрылымның негізгілері
– ортағасырлық монша, іргетастар мен кесенелердің жера-
сты сағаналары, аңыз бойынша Ахмед Яссауи өмірінің соңғы
кезеңін өткізген қылует. Қаланың негізгі бөлігін алып жатқан
тұрғын үй орамдарының жоғалған құрылыстары жөнінде
бүгінде тек көне суреттер, фотосуреттер, мұрағат сызбаларынан
және археологиялық қазба мағлұматтарынан ғана болжап қана
қоймай, сондай-ақ дәстүрлі құрылыстар сақталған аудандар-
дан, қала сыртында орналасқан бұрынғы керуен жолдарынан
да білуге болады. Сыртқы кейпінің өзгергендігіне қарамастан,
мұнда көп үйлер өздерінің бастапқы қалпын сақтаған, кей
бөліктері дәстүр сабақтастығын айқын дәлелдейді. Қазіргі
қаланың ажырамас бөлігі бола отырып, олар оны өткенімен
байланыстырады, ескі Түркістанның аласа тұрғын орамдарын
қамалдардың архитектуралық ансамблі мықтап қоршағанда,
қаланың ең үлкен ғимараты – Ахмет Яссауидің айбынды
кесенесінің әсері күшейте түседі.
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 97. Мавзолей Ходжи Ахмеда Ясави и исторический горо Туркес н