Стр. 13 - ТОМ3

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
115. Мавзолей батыра Есета
13
лға ауданының Бес тамақ дег ен шағын ау ы-
лын Ақтө б е о б лысының т ұ р ғын дары ғана
еме с , бас қа а йма қта ғылар да бі ле д і. Осы
ауылдың маңында Елек өзенінің жағасында
Әбілқайыр ханның жақын серігі, әйгілі қазақ
батыры Есет жерленген.
XVIII ғ. бірінші жар тысын да Батыс Қазақс танның
көшпенді халқы сұрапыл дәуірді бастан кешті. Бұл кезеңде
жоң ғар ша пқыншылығы ме н ойр ат шабу ылы ме й л і нше
күшейді.
Жоңғар қоңтайшысы Сыбан Рабданның (1697–1727)
билігі тұсында қазақ-жоңғар соғыстары күрт күшейді. 1708–
1709, 1716–1727 жж., әсіресе 1723–1730 жж. қантөгістердене
кейін қазақ халқы үлкен шығынға ұшырады.
XVIII ғ. 20-шы жж. жоңғарлардың кү тпеген шапқын-
шылығынан кейін қазақтар Ташкент, Тү ркістан және басқа
да Сырдария маңындағы қа ла лар мен құ нарлы жайылым-
дарды тас тап, солтүс тік пен солтүс тік-батыс аймақтарға
қарай ауа көшуге мәжбүр болды.
Жо ң ғ ар ша п қ ыншы лы ғ ы с а л д арын а н қ а з а қ п е н
қыр ғ ы з д ың же р д і т а й п а , р у ме н б ір ле с і п п а й д а л а н у ы ,
дәстү рлі көші-қон бағыты мен қалыптасқан шекара жүйесі
бұ зылып, Ор та Ази я, Оңт үс тік Жайық пен Батыс С ібір
а йма ғын да ғы көш і-қон б арыс ы көп те г е н қиын дықтар ға
соқты.
Жо ң ғ а р х а н д ы ғ ы н ы ң қ а з а қ д а л а с ы н а ж а с а ғ а н
ша п қ ыншы л ы қ т а р ы Р е с е й б о д а н д ы ғ ын д а ғ ы с о л т ү с т і к
кө рш і л е р – қ а л м а қ , б а шқ ұ р т, с іб ір к а з а к т а ры жә н е
оңтүс тіктег і – ег інмен айна лысатын жар тылай көшпенді
көршілер Хи уа мен Бұ хар ха лқымен болған қақтығыс тар
кезінде күшейіп ке тті. XVIII ғ. үшінші жар тысында жан-
жақтан анта лаған жаудан қазақ ха лқының ха лықара лық
жағдайы қиын дап ке т ті. Осын дай қиын-қыс тау ке зең де
А ебольшо е се ло Б ес тамак в Алг инском рай­
оне хор ошо изв е с тно не то лько жите л ям
Актюбинской области, но и далеко за ее пре-
делами. Рядом с этим селом, на берег у реки
Илек, похоронен знатный казахский батыр
Есет, один из близких сподвижников хана Абулхаира.
Первая половина XVIII в. стала эпохой с у ровых ис-
пытаний д л я кочевог о насе лени я Запа дног о Каза хс тана.
Она отмечена в его истории значите льным усилением во -
енно -по литиче с кой активно с ти Джу нг ар с ког о ханс тва и
орг анизацией массовых в торжений ойр атов на террито -
рию казахских земель.
В г оды правления джу нг арског о х у нтайджи Цэван-
Рабдана (1697–1727) казахско-джу нг арские войны с ледова-
ли одна за другой. Наиболее тяжелые и кровопролитные из
них происходили в 1708–1709 гг., 1716–1727 гг. и особенно
в 1723–1730 г г., глубоко запечатлевшихся в исторической
пам яти каза хског о народа. В р е зультате кру пномасштаб -
Н
Елек өзеніне Есет өзені құяр тұстағы
тама руынан шыққан Есет батыр кесенесі
Мавзолей батыра Есета из рода тама
у места впадения реки Есет в реку Илек
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
53. Қалмаққырған тарихи орыны115. Есет батыр кесенесі