Стр. 105 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

105
үгінгі қазақ жері ғасырлар бойы ис-
лам діні, христиан діні және будда діні
секілді әлемде кеңінен таралған үш діннің
тоғысқан жері болып келді. Олардың осы-
нау бірегей географиялық кеңістікте арала-
са шоғырлануы Қазақстанда тұратын ұлттар мәдениетінің
дамуына өзіндік әсер етті. Рухани өмірдің осынау маңызды
тарихи ерекшелігі ішкі континентальдық Еуразияның гео-
саяси кеңістігіндегі өңірдің орталық жағдайымен және оны
мекендеуші ұрпақтардың өмір сүру образындағы көшпенді
өмірдің қалыптасқан салт-дәстүрлеріне байланысты. Ертеден
бері көшпенділер басып кіру және трансконтинентальдық
көшіп-қон арқылы түрлі өркениетті біріктіріп, транзитті
сауда арқылы және әскери-әкімшілік жолмен Қытай, Тибет
және Үндістаннан келген түрлі материалдық және руха-
ни құндылықтарды солтүстік, сондай-ақ солтүстік-батыс
континентке, ал Шығыс Еуропадан келгендерін оңтүстік
және оңтүстік-шығыс континентке таратып отырған;
көшпенділер делдалдық қызметімен Шығыс пен Батыстағы
түрлі елдер арасында тауар, ақпарат, технология және
идеялар алмасудың дамуына белсенді ықпал етті.
ХVІІ–ХVІІІ ғ. бірінші жартысында Қазақстанның
шығыс және орталық өңірлері Еуразия аумағында Тибет
пен Шығыс Моңғолиядан Қазақстан даласы мен Еділ-
Жайық өңіріне таралған будда діні мен будда мәдениетінің
солтүстік шегі болды. Осы кезеңде Моңғол Алтайына,
Қара Ертіс аумағы мен Іле өзенінің бас жағынан көшіп
келіп 1635 ж. Жоңғар хандығын құрған ойраттар (батыс
моңғолдардың көшпенді тайпалары) будда ілімінің ла-
ма тармағын ұстанды. ХVІІ ғ. бірінші ширегінде Хангай
тауларының, Тарбағатай жотасының және солтүстік Тянь-
Шаньның батыс баурайынан Ұлытаудың оңтүстігінен Са-
рысу өзені мен Арал маңындағы Қарақұмға дейін ойрат
Б а протяжении многих столетий территория
Казахстана являлась местом пересечения
путей распространения трех мировых ре-
лигий – ислама, христианства и буддизма.
Их длительное сосуществование и взаимо-
действие в едином географическом пространстве наложило
своеобразный отпечаток на развитие культуры народов, на-
селявших Казахстан. Эта важная историческая особенность
духовной жизни была обусловлена центральным положени-
ем региона в геополитическом пространстве внутриконти-
нентальной Евразии и глубокими традициями номадизма
в образе жизни многих поколений его обитателей. С древ-
нейших времен кочевники своими вторжениями, завоева-
ниями и трансконтинентальными миграциями соединяли
различные цивилизации и распространяли посредством
транзитной торговли и военно-административным путем
разнообразные материальные и духовные ценности – из
Китая, Тибета и Индии на север и северо-запад континента,
а из Восточной Европы на юг и юго-восток; своей посредни-
ческой деятельностью номады активно способствовали раз-
витию между разными странами Востока и Запада обмена
товаров, информации, технологий и идей.
В XVII – первой половине XVIII в. восточные и цен-
тральные области Казахстана стали северным рубежом
распространения на территории Евразии буддизма и буд-
дийской культуры, проникавшим из Тибета и Восточной
Монголии в казахские степи и Волго-Уральское междуречье.
Ретрансляторами буддийского учения в форме ламаизма в
этот период стали кочевые племена западных монголов –
ойратов, мигрировавших с территории Монгольского Алтая,
Черного Иртыша и верховьев реки Или и создавших в 1635
г. собственное государство – Джунгарское ханство. В первой
четверти ХVІІ в. власть ойратских тайджей распространилась
Н
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
8. Памятники тибетского буддизма
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
8. Тибет Будда дінінің ескерткіштері