Стр. 206 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

206

Кимаки придерживались многих обрядов и обычаев

Тюркского каганата, большое распространение имел культ

предков. Анализ арабских источников позволил востоко-

веду Б. Е. Кумекову определить, что в Х в. они компактно

обитали в среднем течении Иртыша, а позже и в Северо-

Восточном Семиречье. В сердцевине этой области и рас-

полагается знаменитый памятник.

В составе Кимакского каганата было семь племен,

главными из которых считались кимаки и кипчаки. В сред-

невековых источниках этнонимом «шары» (сары) обознача-

ли кипчаков, или половцев, русское слово «половцы» («поло-

вые») означает «светло-желтые». Поэтому весьма примеча-

тельным является имя отца Козы-Корпеша – Сарыбай, что

можно перевести и как «бай светло-желтых, или кипчаков».

В эпосе отца Баян-cулу именуют Карабай и его на-

зывают «туркменом». Термином «туркмен» обозначалась

часть карлуков и огузов, обитавших в Х–ХII вв. в Семире-

күш-қуаты жағынан ұлы патшалардың бірі, қадір-қасиеті

жағынан даңқтылардың бірі болды... Түрік патшалары

қағанның қаһарынан қатты қорқады, онымен жау болудан

қорқып, оның шабуылынан қауіптенеді».

Кимектер Түрік қағанатының көптеген салт-дәс-

түрлерін, ата-бабалар дінін ұстанады. Арабша жазба дерек-

терді талдауда шығыстанушы Б. Е. Көмеков олардың Х ғ.

Ертіс өзенінің орта тұсын, кейіннен Солтүстік-Шығыс Же-

тісу мекендегенін анықтады. Осы өңірлердің орта тұсында

белгілі ескерткіш орналасқан.

Кимек қағанатының құрамындағы жеті тайпаның

негізі кимектер мен қыпшақтардан құралды. Ортағасырлық

дереккөздерде сары этнонимі қыпшақтарды немесе

половецтерді білдірді, «половцы» («половые») деген орыс сөзі

«ақшыл сары» дегенді білдіреді. Бұл ретте Қозы Көрпештің

әкесі Сарыбай ойға орала кетері сөзсіз, оны «ақсары бай»

немесе «қыпшақ бай» деген мағынасы болуы да ғажап емес.

Қозы Көрпеш – Баян сұлу кесенесі.

1898 жылғы фотосурет

Сооружение Козы-Корпеш – Баян-сулу.

Фотография 1898 года

Қалпына келтірілгеннен кейінгі Қозы Көрпеш және

Баян сұлу ескерткіші. Шығыс көрінісі

Памятник Козы-Корпеш и Баян-сулу после реставрации.

Вид с востока

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы

35. Қозы Көрпеш – Баян сұлу ескерткіші