Стр. 405 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

405
«Теңіз көгершіні» шағалаларының бір тобы
Стая чаек «морской голубок»
Өгізшағала
Чайка-хохотунья
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 36. Коргалжинский природный заповедник
жоқ, есесіне бұталардың 12 түрі бар, негізінен өзен бойлары-
на қарай шоғырланған, олар: тал бұталары, итмұрын, үшқат,
т. б. Далада кейде қалың қараған мен тобылғы кездеседі.
Қараған – аласа бұта, мамыр мен маусымда алтын-сары
түсті гүл ашады. Тобылғы жазда хош иісті ақ гүлге оранады.
Мамыр-маусымда өзенді бойлай итмұрынның ірі гүлдері
ашылады. Өзен бойын жағалай жекелеген биік те қомақты
ақтікендер шоғыры өседі. Бұл қалың бозғылт жапырақты,
жемісі қышқылтым тікенді қурай. Ақтікен жемісінің сыртқы
түрі мойылды еске түсіреді, оның шырыны қап-қара, қағазға
жазуға да болады. Жемісін көптеген құстар, тіпті борсық та
жейді.
Бүкіл қорықтағы өсімдік әлемінің 90%-ын шөптесін
өсімдіктер құрайды. Көп жылдық шөптер, әсіресе ксеро-
фиттер басым. Нәзік сабақты, топтасқан тамыр жүйесі бар
және тамырын ылғал іздеп тереңге жіберетін ақселеу – оның
жарқын мысалдарының бірі. Мұнда жусанның бірнеше түрі –
ақ жусан, сұр жусан, эстрагон және т. б. өседі.
Сортаңға және ылғалы аз шөлейтке бейімделген
шөптердің ерекше тобы бар. Оларға галофиттер мен сукку-
ленттер: солерос, сарсазан, сведа, кермек, сораңның әр алуан
түрлері, сондай-ақ ақтікен қурайы өседі. Мұнда эфемерлер
мен эфемероидтар өте көп. Бұлардың көбі сәуірдің екінші
жартысында гүлдей бастап, мамырда толық гүл ашып бітеді.
Бұл кезде дала ерекше түрге енеді, жасыл шөптің аясында
ақ, сары, қызыл, көкшілтім, ақшыл көк түс және қанқызыл
түсті қызғалдақтармен, гүлі көгілдір мен көктің арасындағы
айылқияқпен, сары сарғалдақпен, ақшыл және көкшіл
запырангүлдермен жер беті түкті кілемдей құлпырады. Эфе-
количество атмосферных осадков варьируется от 250 до 300
мм. Самый дождливый месяц – май. Часты ливни, нередко с
грозами, особенно летом. Осенью дожди выпадают редко и
носят обложной характер. Преобладают ветры западного и
юго-западного направлений. Наиболее сильными они бы-
вают зимой и весной. Безморозный период – 150–160 су-
ток. Зима продолжительная, холодная, с сильными ветрами,
частыми метелями и устойчивыми отрицательными тем-
пературами воздуха. Случаются особенно жестокие зимы,
когда морозы сопровождаются штормовыми ветрами.
Постоянный снежный покров формируется в конце ок-
тября – начале ноября. Его высота достигает 20–30 см,
а в открытой степи – 10–15 см. Водоемы замерзают в
конце октября – начале ноября; в начале апреля начи-
нается разрушение ледостава, окончательно лед сходит
в конце месяца. Весна начинается в первой декаде марта,
снег сходит к середине апреля.
Территория заповедника расположена на границе
степной и полупустынной зоны. Флора заповедника на-
считывает свыше 350 видов растений, из них около 40%
составляют сложноцветные, злаки и маревые. Половина
видов – типичные степные формы. Деревьев нет, но зато
есть 12 видов кустарников, в основном приуроченных к
поймам рек: кустарниковая ива, шиповник, жимолость и др.
В степи встречаются иногда большими массивами карагана
и таволга. Карагана – невысокий кустарник, цветущий в мае
и начале лета золотисто-желтыми цветками. Таволга, или
спирея, летом покрывается красивыми белыми гирляндами
пахучих мелких цветков. В мае-июне в поймах рек распуска-