Стр. 411 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

411
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 37. Баянаульский природный парк
аянауыл мемлекеттік ұлттық табиғат саябағы
1985 ж. құрылған. Аумағы 50 688 га. Павлодар
облысында, Павлодар қаласынан 180 км жер-
де орналасқан.
Саябақтың негізгі бөлігін арасы мен
етегі жазық далаларға жалғасатын аласа таулар алып жатыр.
Баянауыл таулы-орманды алабының биік шыңы – (1022 м)
Ақбет тауы (яғни ормансыз беткей). Бұл тау атауының шығу
тегін «Ақ бет» деп те түсіндіреді. Баянауыл үстірті – Павлодар
облысының құрғақ далалық аймағындағы орманды тау ара-
лы. Ол батыстан шығысқа қарай 30 км-ге және оңтүстіктен
солтүстікке 12 км-ге созылып жатыр.
Тауларды граниттер мен порфириттер мен кварцит-
тер жапқан. Құмдауыт пен тақтатастар сирек кездеседі. Тау
жыныстарының желге мүжілуі салдарынан әртүрлі үшкір
шыңдар, дөңгелек төбелер, қым-қуат құздар мен үңгірлер пай-
да болған. Кейбір құздар адам сұлбасына, жан-жануарларға
және т. б. ұқсайды. Сондықтан олардың Кемпіртас, Найзатас,
Серкетас, Көгершін, Асанқайғы деген аттары бар. Кемпіртас
құзының бейнесі ерекше әсер етеді. Бұл тісі жоқ, кәрі әйелдің
әжімдеген бетінің дәл бейнесі. Әулиетас – үңгірлердің
ішіндегі ең көріктісі.
Сарыарқадағы ұлттық саябақтар мен қорықтарды
аралаған көптеген келушілердің пікірінше, ең әдемісі Баяна-
уыл болып табылады.
Сарыарқа таулары, Баянауыл алабын қосқанда, ескі
биік тау құрылымдарының қалдығы деген түсінік кең тараған.
Шынымен-ақ, бұл жерлерде каледон мен герциндік орогенез,
яғни шамамен 300–400 миллион жыл бұрын таулы алқаптары
пайда болған. Кейінгі миллион жылдықта олар бүлініп,
мұнда төбелі, биік жазықтықтар қалыптасқан. Бүлінулер
тереңдегі тау жыныстарының жалаңаштануына алып келді.
Дәл сол кездерде гранитті алаптар жер бетіне шығып қалған.
Б аянаульский государственный националь-
ный природный парк был образован в
1985 г. Его площадь 50 688 га. Он находится
в Павлодарской области, в 180 км от города
Павлодара.
Основная часть парка занята невысокими горами, меж-
ду которыми и по их обрамлению располагаются равнинные
участки. Высочайшая вершина Баянаульского горно-лесного
массива – гора Акбет (1022 м) – Белый (т. е. безлесный) склон.
Часто неточно осмысливают этот топоним как «Белое лицо».
Баянаульская возвышенность – лесистый горный островок в
зоне сухих степей Павлодарской области. Он простирается
с запада на восток на 30 км и с юга на север – на 12 км.
Горы сложены гранитами, в меньшей степени – пор-
фиритами и кварцитами. Реже встречаются песчаники и
сланцы. Процесс выветривания горных пород привел к обра-
зованию различных форм – остроконечных пиков, округлых
сопок, причудливых скал и пещер. Некоторые скалы напо-
минают контуры людей, животных и многое другое. Поэтому
часть из них имеет собственные имена – Кемпиртас (Ста-
руха-Скала), Найзатас (Копье-Скала), Серкетас (Козел-Ска-
ла), Когершин (Голубь-Скала), Асан-кайгы (Асан-горемыка).
Особо впечатляет скальный профиль Кемпиртаса. Это почти
точная копия лица изможденной беззубой старой женщины.
Из пещер наиболее примечательна Аулиетас (Святая скала
или гора).
По мнению многих посетителей национальных пар-
ков и заповедников Сарыарки, наиболее живописным явля-
ется Баянаульский.
Широко бытует представление, что горы Сарыарки,
включая Баянаульский массив, являются остатками высо-
ких древних горных сооружений. Действительно, в этих
местах в каледонский и герцинский орогенез, т. е. пример-
Б
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
37. Баянауыл табиғи саябағы