Стр. 417 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

417
Жарықшақты жартастар – қарағайлардың өсуіне өте қолайлы жер
Трещиноватые граниты – излюбленное место произрастания сосен
несколько сократились по площади. Причина тому –
неразумная деятельность людей: порубки, поедание моло-
дой поросли домашним скотом и пожары. Поэтому одна из
важнейших задач парка – расширение территории сосняков.
Самые живописные сосновые боры – на гранитах. Отличают-
ся своим растительным богатством кустарниковые сосняки.
Ольховые леса произрастают на хорошо увлажненных по-
чвах по дну долин, по берегам озер и ручьев. Эти леса богаты
разнотравьем, здесь много растений-реликтов. Флора парка
насчитывает около 500 видов высших растений. Редких рас-
тений – 50 видов. В Красную книгу Казахстана внесены ольха,
тюльпан Шренка, береза киргизская, пион степной, ковыль
перистый и др.
У читателя может возникнуть вполне резонный во-
прос: как среди сухой степи возник островок с сосновыми
лесами? Многие, даже некоторые ученые, считают, что
главная причина связана с рельефом. В горах более влаж-
но, чем в степном окружении, что способствует произрас-
танию сосны. Иными словами, сосновые боры – следствие
высотной ландшафтной поясности. Но такое заключение
не соответствует реалиям. Так, например, в горах Ерей-
ментау (Ерментау), которые в 200 км от национального
парка, влажнее, чем в Баянауле. Но сосны там нет, так как
отсутствуют граниты. Подобных примеров достаточно
много. Следовательно, главным является не климатиче-
ский фактор, а литология, т. е. состав горных пород. Из-
вестно, что сосна любит граниты, гранитную щебенку, а
иногда и песчаные массивы.
итбүлдірген, қара қандағаш, қарақат және басқа да кейбір
қылқан жапырақты орман өсімдіктері сақталып қалған. Олар
солтүстіктен, Батыс Сібірден келген.
Саябақта сүтқоректілердің 36 түрі бар. Олардың
ішінде аса көзге түсетіндері – елік, бейбақ суыр, қасқыр,
түлкі, борсық, сілеусін, ақ орқоян. Арқардың қазақстандық
түрі айрықша қорғауды қажет етеді.
Саябақты мекендейтін құстардың арасында 67 ұя
салатын және 100-ге тарта жыл құстары бар. Әсіресе, су
маңындағы және жүзуші құстар назар аудартады. Бұлар
үйректің әр түрлі түрлері – отүйрек, шағалалар, үлкен
сұқсыр үйрек, сұр тырналар, балықшылар, ұзақтар. Тауларда,
әдетте, жыртқыш құстар – тілеміш, жағалтай, қырғи, лашын-
дар мекендейді. Кейде бүркіт, тазқара, сұңқарлар кездеседі.
Олар Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген. Далада да-
ла ителгісі ұя салады. Торғайлар отрядынан сары шымшық,
шұбар шымшық, жасымық және басқалар көп кездеседі. Дала
құстарының көзге ерекше түсетіні үлкен шалшықшы.
Отүйрек немесе қызыл үйрек ерекше назар аударуды
қажет етеді. Әдетте ол суырдың, борсықтың, тіпті түлкінің
тастанды індерінде, ал кейде ағаштың қуыстарында өмір
сүреді. Ұшқанда аянышты және ащы шыңғырады. Оның
мұндай мінез-құлқы мен өмір сүру дағдысы түрлі аңыздар
мен отүйрек туралы ертегілерді тудырды.
Саябақта бауырымен жорғалаушылардан жылдам
кесіртке ерекше көзге түседі.
Көлдерде аққайра, шортан, алабұға, оңғақ, торта
тіршілік етеді.
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 37. Баянаульский природный парк