Стр. 421 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

421
Қазақтың ұсақ шоқыларындағы мүсінді формалар
Скульптурные формы гор Казахского мелкосопочника
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 38. Наскальная живопись Сарыарки
азақстанның орталық аумағында таулы-дала-
лы кең байтақ жер – Сарыарқа деп аталады.
Атақты қазақ ақындары жырға қосқан ерек-
ше ландшафтты Сарыарқада көшпелі тайпа-
лар соңғы үш мың жыл ішінде артына өшпес
із қалдырды. Осынау жерде көне тарихының айғағындай
тас ғасыры мен неолит дәуірінің алғашқы аңшылары, қола
дәуірінің малшылары мен металлургтері қалдырған матери-
алдар мейлінше мол. Осындай куәлар қатарына жартастағы
бейнелер де жатады, бірақ, бір өкініштісі – Қазақстандағы
жартас суреттерінің картасында Сарыарқаның орталық
өңірлері тым сирек көрсетілген.
Бұл мәселедегі басты аймақ Сарыарқа су айырығы
ерекше көзге түседі. Онда нақыштауға қолайлы тау жыныста-
ры көп. Мұндағы жартас суреттері бір-бірінен үлкен біршама
қашық жерлерде жатыр. Мұнда көне заманның бейнелеу
өнері көрініс тауып, көбінесе табиғи жабық (жабынды тастың
асты) барынша тегіс гранит және диорит тастардың бетіне
түрлі-түсті бояулармен салынған.
Жартас суреттердің ең әйгілілерінің бірі – 1926 ж.
Жасыбай көлінің шығыс жағасынан орыс геологы және
ақын П. Л. Драверт тапқан Баянауыл тауларындағы үңгір
болып табылады. Ол жер қазір сол Драверттің атымен
аталады. Тас бетіне қызыл бояумен антропоморфты дене
бейнеленген. Ол денелердің жүздері үңгірдің кіреберісіне
қараған, сондықтан оларға жартас үңгірінің түп жағынан
қарау керек. Көл жағасындағы орман ағаштары жау-
ып тұрған басқа да құлама жартастар астынан кейін
табылған бояулы суреттер мазмұны мен орындалу тех-
никасы жағынан ұқсас. Үңгір қабырғаларына және төбе-
күмбезіне салынған мұндағы көркем суреттер – негізгі
сарыны бойынша антропоморфты бейнелер, алай-
да жекелеген жануардың, құстың, садақ пен жебенің,
Қ рединное пространство Казахстана занимает
обширная горно-степная страна – Сарыарка,
воспетая известными казахскими акынами.
Уникальный ландшафт Сарыарки вмещает
бесконечное множество материальных свиде-
тельств древней истории края, оставленных первобытными
охотниками древнекаменного века и неолита, пастухами и
металлургами эпохи бронзы и, конечно, племенами кочевни-
ков, для которых на протяжении почти трех последних тыся-
челетий истории эта земля оставалась особенно благодатной.
К числу таких свидетельств относятся и наскальные изобра-
жения, несмотря на то, что на карте памятников наскально-
го искусства центральная область Сарыарки выглядит раз-
реженной. Особенно выделяется зона главного водораздела
Сарыарки (Казахского мелкосопочника), где преобладают
горные породы, малоудобные для гравирования рисунков:
сохранившиеся до наших дней и засвидетельствованные ар-
хеологами местонахождения наскальной живописи в этой
части страны единичны и удалены друг от друга на большие
расстояния. Здесь наскальное изобразительное творчество
С
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
38. Сарыарқа жартас кескіндемесі