Стр. 485 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

485
Кент таулары. Қызылкеніш өзені
Горы Кент. Река Кызылкеныш
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 45. Ламаистский монастырь К зылкент
арқаралыдан оңтүстік-шығысқа қарай
45 шақырымда, Қызылкеніш өзенінің
оң жақ жағасында, Кент тау сілемінің
Қызылкеніш шатқалындағы үйіндіде будда
монастырының қалдықтары сақталғанын
Қазақ ұсақ шоқыларының таулы оазисінде ХІХ–ХХ ғғ.
басында болған көптеген саяхатшылар мен зертеушілер
атап өтеді. XIX ғ. 20-шы жж. жартылай құлаған бұл
құрылысты көрген ресейлік офицер С. Б. Броневский
ол туралы былай деп жазады: «Үй ғибадатхана болар не-
месе қандай да бір қожайынның тұрғын үйі болар». «Оның
құрылысшылары танымал емес, – деп толықтырады
оны саяхатшы К. А. Мейер, – мына көне екі қабатты құ-
рылыс шығу тегі жағынан, сірә, жоңғарларға, мүмкін,
ноғайлықтарға тиесілі болар».
«Әктас араластырып жабайы тастан әдемілеп
қаланған» Кент тауындағы құрылыс туралы көп адам-
дар жазды. Ол ерекше сәнді болды, сондықтан да барлық
зерттеушілер бұл ғажайып ғимаратты басқадай емес
Қызылкеніш, Қызылгеніш немесе Қызылкент сарайы деп
атап кетті. Бұл сәулеттік құрылыстың қай мәдениетке жа-
татынын алғаш рет 1928 ж. И. А. Чеканинский анықтаған
болатын. Зерттеушілер оны ойраттар тұрғызған ламаистік
монастырь ретінде қарастырады. Атақты археолог С.
С. Черников ойраттардың сәулет өнері туралы жазған
мақаласының жеке бір бөлімін осы ескерткішке арнады.
1950-ші жж. соңында бұл тарихи ескерткіш Қазақстанның
Археологиялық картасына енгізілді.
Шын мәнінде аңызға айналған бұл кешенді қазу
жұмысын 1985 ж. Қазақ КСР мәдениет Министрлігіне
қарасты «Қазақтың жобалау және қалпына келтіру»
институтының археологиялық жасағы бастаған болатын.
Одан сәл кейін оған Қарағанды мемлекеттік университетінің
Қ ущелье Кызылкеныш Кентского горного мас-
сива, на правом берегу реки Кызылкеныш, в
45 км к юго-востоку от Каркаралинска на-
ходятся остатки буддийского монастыря, о
котором упоминают многие путешественни-
ки и исследователи XIX – начала XX в., побывавшие в этом
горном оазисе Казахского мелкосопочника. «Здание сие есть
или капище, или жилище какого-либо владельца, – пишет об
этом полуразрушенном строении российский офицер С. Б.
Броневский, видевший его в 20-х гг. XIX в. «Его строители не-
известны, – дополняет его путешественник К. А. Мейер, – но
своим происхождением это старинное двухэтажное строе-
ние, вероятно, обязано джунгарам, а возможно, и ногайцам».
О постройке в горах Кент, «замечательно сложенной
из дикого камня, с участием извести», писали многие. Она
была необычной и величественной, и из-за этой порази-
тельной монументальности все исследователи называли ее
не иначе, как Кызыл-Кенчский, Кзыл-Гянчский или Кызыл-
В
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
45. Қызылкент лама бұтханасы