Стр. 592 - ТОМ2

592
палеогеннің аяқ кезінен сақталып қалған «көненің көзі». Ен-
деше, ол 20 миллион жылдан кем өмір сүрмеген. Тағы бір
қызықты өсімдік – таусағыз. Бұл аласа жартылай бұта
1929 ж. белгілі болған. Оның тамырында жоғары сапалы
каучук бар. Ол Отан соғысы жылдары шетелден тауар әкелу
тоқтап қалған кезде КСРО өнеркәсібіне көмегін тигізді.
1941 ж. өзінде таусағыз 900 тонна таза каучук берді. Ал кейінгі
жылдары табиғи каучук түгелге жуық синтетикалық түрімен
алмастырылды. Қазір таусағыздың тағдырын уайымдама-
са да болады, алайда ол да Қазақстанның Қызыл кітабына
енгізілді.
Сонымен, қорықтың және бүкіл Қаратаудың өсімдіктер
дүниесі көп жағынан ерекше және көне замандардан қалған
өсімдіктер де мол. Мұнда өсімдіктердің 400-дей түрі бар.
Қаратау жануарларының ішінде арқардың орны бөлек.
Ол Қаратаудың солтүстік-батыс бөлігінің эндемигі. Азайып
бара жатқан бұл жануар Қызыл кітапқа және Халықаралық
жануарларды қорғау одағының тізіміне енгізілген. Қазір
оның жүзге жуығы ғана сақталған. Дәл осы Қаратау арқары
құйрықты қойдың жабайы тегі деп есептеледі. Қаратаудың
оңтүстік-шығыс бөлігінде ол «таза» күйінде сақталмаған,
өйткені арқардың тяньшаньдық түрімен араласып кетті.
Бұрын Қаратау тауларында тяньшаньдық аю, барыс,
қабан мекендеген. Бірақ оларды соңғы жылдары аңшылар
жойып жіберді.
Қорықта барлығы 30-дан астам сүтқоректілер бар. Жай-
ран мен сусар Қызыл кітапқа енгізілді. Кеміргіштер өте кең
тараған. Жыртқыштардан – қасқыр, түлкі, қарсақ, дала сасық
күзені бар. Үңгірлер мен қуыстарда жарқанат тіршілік етеді.
существует не менее 20 миллионов лет. И еще одно инте-
ресное растение: козлец тау-сагыз. Это невысокий полу-
кустарник был открыт в 1929 г. В его корнях присутствует
высококачественный каучук. Он выручил промышленность
СССР в годыВеликойОтечественной войны, когда отсутствовала
поставка этого сырья из-за рубежа. Только в 1941 г. тау-сагыз
дал 900 тонн чистого каучука. А в последующие годы при-
родный каучук полностью был заменен на синтетический.
Ныне тау-сагыз может не беспокоиться за свою судьбу, но
он все-таки внесен в Красную книгу Казахстана.
Таким образом, следует заключить, что раститель-
ность заповедника и всего Каратау необычна во многом и
особенно по обилию эндемиков и реликтов. Здесь насчиты-
вается около 400 видов растений.
Среди животных Каратау выделяется каратауский под-
вид архара. Он эндемик северо-западной части Каратау. Это
исчезающее животное занесено в Красную книгу и в список
Международного союза охраны животных. Ныне его сохра-
нилось не более ста особей. Считается, что именно каратау-
ский архар – дикий предок курдючных овец. В юго-восточ-
ной части Каратау он не сохранился в «чистом» виде, так как
смешался с тянь-шаньским подвидом архара.
Ранее в горах Каратау обитали тянь-шаньский мед-
ведь, барс и кабаны. Но они в последние годы уничтожены
охотниками.
Всего в заповеднике не менее 30 видов млекопитающих.
Дикобраз и каменная куница занесены в Красную книгу. Широ-
ко распространены грызуны. Хищники – волк, лисица, корсак
и степной хорь. В пещерах и нишах обитают летучие мыши.
Қаратауда ғана өсетін жабайы Регель алмұрты
Дикая груша Регеля – эндемик Каратау
Грейг қызғалдағы
Тюльпан Грейга
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындары атласы
1. Кенді Алтай
ның атласы
01. Қаратау табиғи қорығы