Стр. 585 - ТОМ2

585

Қырық қыз қорымы қамалдардың қызмет атқарған болуы

да мүмкін.

Қаратау тас қамалдарының алғашқы зерттеушісі К. А. Ақы-

шевтың болжауы бойынша, «Қызыл ата қорымы – әскери

қорым, мұнда Шайбани ханның көшпелі өзбектерімен күрес

кезінде немесе Жоңғар басқыншылығының ұлы қасірет жыл-

дары ұрыс даласында қайтыс болған қазақ жасағының сар-

баздары жерленген».

Нумизматикалық, палеографиялық және қыш

табылымдардың хронологиясы негізінде, планиграфия

мен архитектураларының ұқсастығы, сондай-ақ атқарған

қызметінің бір типке жақындығы және Еуразияның

басқа да (Тянь-Шань, Кавказ, Памир) нақты кезеңі белгілі

ескерткіштермен Қырыққыз рабаты XV–XVIII ғғ. әскери

тірек ордалары қызметін атқарған деп есептеуге болады.

Мола басындағы құлпытастардағы ру-тайпалық белгілер

қамал гарнизонының барлық қазақ елі үш жүзінің жасағынан

тұрғандығын дәлелдейді. Қорыта айтқанда Қаратау тас

қамалдары Қазақ мемлекетінің қалыптасуы мен нығаю

дәуіріндегі елеулі тарихи оқиғалармен тікелей байланысты.

По предположению первоисследователя каменных кре-

постей Каратау К. А. Акишева, «могильник Кызыл-Ата – войс

ковое кладбище, где захоронены воины казахского ополче-

ния, погибшие на поле брани во время борьбы с кочевыми

узбекамиШайбани-хана или в годы Великого бедствия – джун-

гарского нашествия».

На основании хронологии нумизматических, палео-

графических и керамических находок, аналогий планигра-

фии и архитектуры, а также близости по функциональному

назначению с однотипными и четко датированными па-

мятниками в других горных регионах Евразии (Тянь-Шань,

Кавказ, Памир) можно считать, что рабаты Кырк-Кыз функ-

ционировали в XV–XVIII вв. как опорные войсковые ставки.

Родоплеменные знаки на могильных кулпытасах свидетель-

ствуют о том, что гарнизон крепости состоял из ополчения

всех трех казахских жузов. Таким образом, каменные крепо-

сти Каратау непосредственно связаны с бурными историче-

скими событиями эпохи становления и упрочения Казахского

государства.

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана

1. Рудный Алтай

100. Каменные крепости Кара у