Стр. 579 - ТОМ2

579
Қырық Қыз бен Бала Қырық қыз қамалдарының орналасуы және
Қаратау жотасы арқылы Түркістан мен Созақ арасындағы ескі
керуен жолдары белгіленген карта.
1 – Қырық қыз қамалы; 2 – Бала Қырық қыз қамалы
Карта с обозначением местоположения крепостей Кырк-Кыз
и Бала-Кырк-Кыз и направлений старых караванных путей
между Туркестаном и Сузаком через хребет Каратау.
1 – крепость Кырк-Кыз; 2 – крепость Бала-Кырк-Кыз
және екінші тікбұрышты құрылыстар жерге бір метрге дейін
тереңдетілген. Дуалдар дәл қамал қабырғаларын қалау әдісі
бойынша табиғи тастардан құп-құрғақ күйде қаланған.
Олардың биіктігі бір-бір жарым метр. Едені мен ошақтары
саздан жасалған. Үйлер екі, үш және көп бөлмелі. Олардың
кейбіреулерінде шаруашылыққа арналған шағын қуыстар
бар. Бөлмелердің көлемі 10–12 м2. Батыс қабырғасында
шағын дөңгелек ғимарат, оның ішінде аузы таспен қаланған
құдық бар. Үйлердің шатыры шамасы жайпақ болған болу
керек.
Бала Қырық қыз қамалы барлық өлшемдері бойынша
Қырыққыз қамалына жетеқабыл. Оның пішіні құз мүйісінің
конфигурациясына бағындырылған. Солтүстік-батыс
қабырғасы тік жар ернеуіне салынған, ал солтүстік-шығыс
қабырғасы таумен жабылған. Ал жартастармен қорғалмаған
ең осал жері оңтүстік-батыс қабырғасы екі бөлмелі мұнара
секілді қосымша құрылыспен нығайтылған. Оның жалғасы
ретінде алға қарай екінші мұнара шығарылған.
Ғимараттардың бірінің қабырғасында Қызылсай
шатқалының кіреберісіне қарай бағытталған саңылау –
атыс ойығы бар. Ол бақылау-қарауылдау міндетін атқарған.
Қазба жұмыстары барысында Бала Қырық қыздың
тұрғын бөлігінен таспен басылып қалған алты бөлме аршылған.
Бөлмелері біртектес, бір көлемді – 8–10 м2 аралығында. Олар
өздерінің кескіні жағынан анық казармалық түрде, сірә қамал
гарнизонының қарауыл ғимараттары ретінде қызмет еткен
болуы керек.
Қызылсайдағы жергілікті малшылар
Местные пастухи в ущелье Кызылсай
комнат. Два из них были исследованы археологами, одно в
центре крепости, другое – в ее южном секторе. Оба строения
прямоугольной формы заглублены в землю до метра. Стены
сохранились на высоту 1–1,5 м, сложены насухо из дикого
камня, подобно технике кладки крепостных стен. Пол и очаги
земляные. Дома двух-, трех- и более комнатные. В некоторых
из них имеются небольшие отсеки хозяйственного назначе-
ния. Размеры помещений 10–12 м 2. У западной стены одного
из домов сохранилось небольшое округлое помещение, вну-
три него находится колодец, устье которого обложено кам-
нем. Крыши домов, вероятно, были плоскими.
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 100. Каменные крепости Кара у