Стр. 589 - ТОМ2

589
макросклону Каратау. Их возраст от 500 до 300 миллионов
лет. По этому же склону распространены мезозойские от-
ложения – юрского (170 миллионов лет) и мелового (100
миллионов лет) периодов.
Горы богаты полиметаллическими рудами. И славятся
они еще крупнейшими залежами фосфоритов.
Широкое распространение карбонатных пород и рас-
творение их природными водами обуславливает формирова-
ние карстового рельефа и других образований такого рода.
Наиболее приметными среди них являются пещеры, которых
здесь насчитывается более 60. Самая крупная из тех, что се-
годня известны, достигает в длину 380 м.
Каратау – возрожденные горы. Первые горные масси-
вы возникли здесь примерно 400–450 миллионов лет тому
назад. Затем они были разрушены. Вновь проявилось гороо-
бразование около 100–150 миллионов лет спустя. В третий
раз горы возродились и стали подниматься примерно 20
миллионов лет тому назад. И в наши дни горообразование
продолжается, о чем свидетельствуют относительно частые
и крупные землетрясения.
Климат заповедника континентальный. С высотой его
континентальность уменьшается. Средние годовые темпера-
туры воздуха в зависимости от абсолютной высоты меняются
от 110 С на предгорной равнине до 6–70 С в среднегорье. На
вершине Бессаз они близки к 20 С. Безморозный период в
нижней части заповедника продолжается около 180 дней, в
верхней – чуть более 130. Зима малоснежная, преобладают
безоблачные дни. Количество атмосферных осадков с высо-
Аса ірі фосфорит кенімен даңқы шыққан Қаратау по-
лиметалл кендеріне бай.
Онда карбонатты жыныстар кең тараған және
олардың табиғи сулармен еруі карстовтық жер бедерінің
және басқа да осы сияқты түзілімдердің жасалып,
қалыптасуына қолайлы жағдай туғызады. Олардың ішіндегі
ең елеулісі – үңгірлер. Мысалы, Қаратауда 60-тан астам үңгір
бар. Олардың ең үлкенінің ұзындығы 380 м жететіні белгілі.
Қаратау – қайта пайда болған тау. Алғашқы тау
сілемдері мұнда шамамен 400–450 миллион жыл бұрын
пайда болды. Сонан кейін олар қайта бұзылып кетті.
100–150 миллиондай жылдан соң тау қайта пайда болды.
Тау үшінші рет қайта туып, шамамен осыдан 20 миллион
жыл бұрын біртіндеп көтеріле бастады. Қазіргі кезде тау
әлі де көтерілуде, біршама жиі болатын жер сілкіністері
соның куәсі.
Қорықтың климаты континенталды. Биіктеген сайын
оның континентальдығы азая түседі. Ауаның жылдық орта-
ша температурасы ең жоғарғы мөлшердегі шамасына қарай
тау етегіндегі 110 С-тан таудың орта беліндегі 6–70 С-ға дейін
ауытқып отырады. Бессаз биігінде ол 20 С-ға жақын. Аязсыз
кез қорықтың төменгі бөлігінде 180-дей, жоғарыда 130-дай
күнге созылады. Қыста қар аз жауады, күн көбінше ашық
болады. Атмосфералық жауын-шашын тау биіктеген сай-
ын 300-ден 500 мм-ге дейін өседі. Әдетте қорықта жел жоқ,
бірақ одан оңтүстік-шығысқа қарай Шақпақ асуы маңында
дауылды жел соғып тұрады. Сол арадағы темір жол стансасы
Бурное деп текке аталмаған болуы керек.
Қаратау петроглифтері
Петроглифы в горах Каратау
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 101. Каратауский природный заповедник