Стр. 121 - ТОМ3

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
125. Городище Сарайчик
и поныне находятся в земле многие палатки (здания). Здесь
же много гробниц знаменитых людей».
Значимос ть Сарайчика подчеркива лась с ущес твова-
нием здесь некрополя ханов Золотой Орды, захоронений
знаменитых людей и м ус ульманс ких пр опове дников. По
сведениям Абулг ази Баха д у р-хана здесь похоронен знаме-
нитый хан Золо той Орды Менг у-Тиму р (1266–1280). При
нем г ос ударс тво окончате льно освободилось от у казаний
центра Монг ольской империи. Он первым с та л чеканить
монеты от своего имени в Золотой Орде. С именем Менг у-
Тиму ра связан и поход золотоордынцев на Конс тантино -
поль в 1271 г. За ним легли в сарайчиковскую землю хан Ток-
таг у (Токта), которого знаменитый пу тешественник Марко
Поло назвал «царем Запада», владыки Золотой Орды ханы
Жанибек и Бердибек. По одной из версий в Сарайчике была
похоронена голова хана Тохтамыша, убитого в 1406 г. близ
города Тюмень. Тохтамыша письменные источники называ-
ли «последней, истинно великой личностью в истории Зо-
лотой Орды». Могилы Едиге, его сына Нур ад-Дина, а также
Али и Жунуса – сыновей знаменитого бия Юсуфа и других
известных ногайских князей и мурз, тоже находятся на са-
райчиковском кла дбище. На знаменитом некрополе поко -
ятся останки одного из первых казахских ханов Жанибека
и его сына Касыма.
Вместе с ногайской знатью и казахскими ханами на
некрополе покоятся и сеиды, считающиеся потомками Му-
хаммеда из особо почитаемой группы духовенства. Они, на-
равне со с лужителями ис лама дру г их категорий – шейха-
ми, хаджи, хафизами, муллами, суфиями и дервишами, чьи
могилы находятся рядом, оставили яркий след в культуре
ногайцев и казахов, сохранив, прежде всего, ее нравствен-
ную основу.
121
рихшы және этнограф П. Рычков былай деп хабарлай-
ды: «Сарайшық – Жайық өзеніндегі алып қаланың елесі.
Бұзылған қала астында көптеген ғимараттар бар. Онда әйгілі
адамдардың бейіті жатыр».
Сарайшық қалашығында атақты Алтын Орда ханда-
ры мен ислам дінін насихаттаған белгшілі адамдар жерлен-
ген. Сарайшықтың құны сонысымен де арта түседі. Әбілғазы
Баһадүр ханның мәліметі бойынша, мұнда Алтын Орданың
атақты ханы Мөңке Темір (1266–1280) жерленген. Оның
тұсында мемлекет моңғол империясысының орталық
билігінен құтылды. Ол алғаш рет Алтын Ордада өз атынан
тиын соға бастады. Алтынордалықтардың 1271 ж. Констан-
тинопольге жорық жасауы Мөңке Темірдің атымен байланы-
сты. Оның соңынан Сарайшық жеріне Тоқта хан жерленді.
Оны атақты саяхатшы Марко Поло «Батыс патшасы», Алтын
Орданың хандары Жәнібек пен Бердібектің билеушісі
деп атады. Кей жорамалдар бойынша, Сарайшыққа
1406 ж. Түмен қаласына жақын жерде өлтірілген Тоқтамыс
ханның басы жерленген. Жазба деректер Тоқтамысты «Ал-
тын Орда тарихындағы соңғы, шынайы ұлы тұлға» деп атай-
ды. Едігенің, оның баласы Нұр әд-Диннің, сондай-ақ атақты
Жүсіп бидің балалары Әли мен Жүністің, басқа да әйгілі
ноғай хандары мен мырзаларының сүйектері Сарайшық
қорымында жатыр. Алғашқы қазақ хандары Жәнібек пен
оның баласы Қасым ханның денелері де атақты Сарайшық
қорымында.
Ноғай ақсүйектері және қазақ хандарымен қатар бұл
қорымдарға Дешті Қыпшаққа ислам дінін таратуыш сеид-
тер де жерленді. Олар ислам жолында қызмет еткен басқа
санаттағы шейхтармен, қажылармен, хафиздермен, мол-
далармен, сопылармен бірқатарда тұрып ноғай мен қазақ
мәдениетінде жарқын із қалдырды.