Стр. 111 - ТОМ3

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
125. Городище Сарайчик
Қ 50 км о т современног о г орода Атырау, на
правом берег у реки Урал (Жайык), сохрани-
лись ру ины некогда величественного и зна-
менитог о г орода Сарай джу ка (современное
название Сарайчик).
С ар айчик был о с нован д л я у пр ав лени я окру г ами
Улуса Джу чи (Жошы). Здесь возводились дворцы и админи-
стративные здания для знати, а вокруг возникали кварталы
вольных жителей, ку пцов и ремес ленников. Город с лужил
важным перевалочным пу нктом на Великом Шелковом пу-
ти.
Жизн ь г ор ода де ли тс я на че тыр е пе риода . Пе р -
вый приходился на начало его строите льства с середины
XIII в. до начала правления хана Узбека, т. е. до 1312 г. Воз-
водился Сарайджук не хаотично, а по единому плану. В ар-
хитект у ре домов, их вн у тренних интерьера х спле та лись
традиции городов Нижнего Поволжья, Хорезма и Сырдарьи.
Дома были построены в основном из сырцового кирпича и
имели по две-четыре комнаты. В жилом помещении вдоль
с тен на ходи лас ь лежанка-с уфа, об ог р еваема я ус тр о енны-
ми вн у три дымоходными г оризонта льными кана лами. На
с уфах во время археолог ических раскопок были найдены
ос татки войлочных ковров. Стены шт у кат у рились глиной
и белились. В домах были кладовые комнаты.
Кроме самог о г орода, о сваива лись и окр ес тно с ти.
В высе лках, близ речных протоков, находились посевные
поля, сады и огороды, орошаемые при помощи чиг ирных
установок. На этих у частках встречаются фрагменты крас-
ноглин яных ку вшинов и чиг ирных со с удов. Сам чиг ирь
представлял собой большое деревянное колесо, к которому
привязывались эти сосуды. В нижней части колеса ими за-
черпывалась вода, а в верхней части она выливалась обычно
в деревянный желоб, по которому стекала в арык.
В
азіргі Атырау қаласынан 50 км жерде, Жайық
өзенінің оң жағасында бір кездері гүлденген
атақты қала болған Сарайшық қаласының
орны жатыр.
Жошы ұлысы дәуірлеген кезде Сарайшық
қаласының негізі қаланды. Ақсүйектерге арналған сал-
танатты сарайлар мен әкімшілік үйлері салынды, оның
айналасында қарапайым тұрғындардың, көпестер мен
қолөнершілердің орамдары пайда болды. Қала Ұлы
Жібек жолымен жүрген сауда керуендері тоқтайтын ірі
орталықтардың біріне айналды.
Қала өмірін төрт кезеңге бөліп қарастыруға бола-
ды. Біріншісі – XIII ғ. ортасындағы Өзбек хан билігіне, яғни
1312 ж. дейін қаланың салына бастаған кезеңі. Сарайшық
бейберекет емес, бірыңғай жоспар бойынша салынған
қала. Үйлерінің сыртқы сәулеті мен ішкі интерьерінде
Төменгі Еділ, Хорезм мен Сырдария бойындағы қалалардың
архитектуралық дәстүрлері көрініс тапты. Үш төрт
бөлмеден тұратын үйлер негізінен шикі кірпігштен өрілген.
Тұрғын үйлердің қабырғасының астыңғы жағына пеш түтіні
жүретін айналма құбыр жүргізу арқылы жатын орын – сұпы
жасалған. Археологиялық қазба кездерінде сұпылардың
үстінен киіз қалдықтары табылды. Қабырғалары сыланып,
ақталған. Үй ішінде әртүрлі заттар сақтайтын бөлмелер
болған.
Тұрғындар қала төңірегін де игерген. Бұлақ суларының
бойындағы елдімекендерде шығыр арқылы суарылатын
егістіктер мен бау-бақшалар болғаны байқалады. Ол жерлер-
ден қызғылт саздан жасалған құмыралар мен шығыр ыдыста-
ры табылды. Үлкен ағаш дөңгелектен тұратын шығырға ыды-
стар айналдыра бекітіледі. Оның төменгі бөлігі суға тиген-
де әлгі ыдысқа су құйылып, жоғары көтерілгенде ыдыстағы су
ағаш науаға құйылады да әрі қарай арыққа қосылады.
111
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
53. Қалмаққырған тарихи орыны125. Сар йшық қалаш ғ