Стр. 264 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

264

Петр бекінісі сол сауданы талқылайды, өйткені олардың сау-

дасы өсіп, бүкіл сібірлік бекіністердегі саудадан да асып түсті».

XVIII ғ. 50–70-ші жж. бекініске жақындау жерде Орта

жүз бен Ұлы жүздің бір бөлігіне билік жүргізген Абылай

ханның ордасы тұрды. 1765 ж. ІІ Екатеринаның жарлығы

бойынша Абылай хан үшін бекіністің қасына «Елшілік үйі»

салынды, ол бірнеше ағаш үйден тұрды: Абылайдың жа-

тын бөлмесі, кеңсе, монша, «келушілерге арналған үй». Бұл

үйлер 1829 ж. өрт салдарынан бүлініп, орнына екі қабатты

кірпіш үй салынды. Көп жылдар бойы бұл үйде әскери ла-

зарет орналасты, ал ХХ ғ. 40–90-шы жж. дейін онда әскери

бөлімшелер тұрды. 1982 ж. 28 қаңтарда Қазақ КСР Минис-

трлер Кеңесінің № 38 қаулысымен бұл үй республикалық

мәндегі ескерткіш санатына қосылып, мемлекеттік қорғауға

алынды. Абылай ханның жеке басының мән-маңызы мен

өткен тарихи оқиғаларына халықтың қызығушылығының ар-

туына байланысты тарихи кешен – «Абылай хан резиденци-

ясын» қалпына келтіру туралы шешім қабылданды. Алғашқы

түрі қалпына келтірілген ол үй қазір Петропавлдың визиттік

карточкасына айналды.

Петропавл тарихи оқиғаларының хроникасы 1807 ж.

7 қыркүйекте бұрынғы Петропавл бекінісінде алғашқы қала

бастығы тағайындалғанын, 1824 ж. Петропавлдың өзі Омбы

облысының округтік қаласы болғанын, ал 1839 ж. 1 қаңтардан

бастап Тобыл губерниясының Есіл уезіндегі қала болғанын

растайды. Петропавл сол кез үшін географиялық тұрғыдан

өте қолайлы орналасқан қала еді. Ол Ресейден Батыс Сібірге,

Қазақстанның орталық және оңтүстік аудандарына, сау-

да қарқынды дамыған ортаазиялық керуен жолдарының

ствами Средней Азии. По этому поводу компетентный сибир-

ский краевед того времени капитан И. Г. Андреев писал: «В сей

крепости Святого Петра хотя и было с начала 1759 г. заве-

дение торгов, но оные по 1766 г. весьма были малы. А с того

1766 г. по нынешнее время весьма усилились, в которой кир-

гизцы владения Вали-хана (сына Абылай-хана. –

ред

.) торгу-

ют по большей части лошадьми и скотом. ...А сверх оных вы-

ходят и бухарцы, ташкенцы и кашкарцы, которые вывозят то-

варов довольное количество, ...почему ныне крепость Свято-

го Петра в рассуждении сих торгов населена и российским

купечеством, которые уже имеют свое жительство, и оттого

увеличилась, которые торги превосходят уже и всех сибир-

ских крепостей».

В 50–70-х гг. XVIII в. недалеко от крепости находилась

ставка Абылая. По указу Екатерины II в 1765 г. специально для

него рядом с крепостью местные российские власти соору-

дили «Посольский дом», состоявший из нескольких деревян-

ных построек: покоев Абылай-султана, канцелярии, бани, «до-

ма для приезжающих». Эти здания в скором времени подвер-

глись разрушению в результате пожара и в 1829 г. на месте их

расположения был построен двухэтажный кирпичный дом.

Впоследствии на протяжении многих лет в здании распола-

гался военный лазарет, а с 40-х по 90-е гг. ХХ в. размещались

казармы для военнослужащих. Постановлением Совета Мини-

стров Казахской ССР от 28 января 1982 г. № 38 комплекс по-

лучил статус памятника республиканского значения и принят

под государственную охрану. Принимая во внимание значи-

мость личности Абылай-хана и возросший интерес населения

к истории края, было принято решение о воссоздании ком-

плекса «Резиденция Абылай-хана». Восстановленный в перво-

зданном виде, он стал визитной карточкой Петропавловска.

Хроника событий истории города свидетельствует,

что 7 сентября 1807 г. в Петропавловскую крепость был на-

значен первый городничий; в 1824 г. Петропавловск стал

окружным городом Омской области, а с 1 января 1839 г. –

административным центром Ишимского уезда Тобольской

губернии. Благоприятным по тем временам было географи-

ческое положение Петропавловска. Он находился на пере-

сечении караванных путей из России в Западную Сибирь,

в центральные и южные районы Казахстана и среднеази-

атские ханства и играл важную роль в развитии торгово-

экономических связей между этими странами. Реалии эти

нашли отражение в первом гербе города. Герб Петропав-

ловска, утвержденный 19 декабря 1842 г., представлял собой

щит, разделенный по горизонтали на две половины: верх-

«Абылай хан резиденциясы» мұражай кешені. XIX ғасырдың

ортасы. Қалпына келтірілгеннен кейінгі қазіргі көрінісі

Музейный комплекс «Резиденция Абылай-хана». Середина XIX века.

Современный вид после реконструкции

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы

22. Петропавл қаласы