Стр. 271 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

271

ленные проявления эклектизма и так называемого «кирпич-

ного стиля», а на рубеже XIX и XX вв. благодаря Транссибир-

ской железнодорожной магистрали здесь начал быстро рас-

пространяться русский модерн. Одно из замечательных зда-

ний, построенных в этом стиле, – особняк Янгуразова. Есть

в Петропавловске и памятники, соединяющие характерные

черты традиционной народной архитектуры с новыми фор-

мами. Так, архитектура особняка лесопромышленника Юзе-

фовича отражает начало нового стилевого направления в де-

ревянном городском зодчестве, впоследствии получившего

условное название «деревянный модерн».

Надо сказать, что Петропавловск представляет собой

редкий случай сохранения исторической планировки, кото-

рая создавалась в течение трех столетий. Развиваясь и расши-

ряясь, он сберег облик старой городской застройки, а новые

районы не разрушали, а лишь дополняли ее. В наши дни она

является неотъемлемой частью современного города, неко-

торые старинные здания стали музеями, а памятники культо-

вой архитектуры вновь обрели свою первоначальную функ-

цию. Храм Всех Святых, заложенный в 1890 г., с 2003 г. снова

действует. В числе действующих мечетей – каменная мечеть

Кызылжар на улице Жабаева, 208, построенная в 1882 г. куп-

цом Халитом Янгуразовым. Интерес к историческому про-

шлому сегодня проявляется не только в заботе о сохранении

и возрождении его наследия, но и в создании новых памят-

ников. В 1999 г. на Театральной площади города установлен

бронзовый монумент видным участникам освободительной

борьбы казахского народа против джунгар батырам Карасаю

Алтынайулы (1589–1671) и Агынтаю (ум. в 1672), являвшим-

ся уроженцами Северного Казахстана.

лит Жаңғоразов мешіті және т. б. ғибадат сәулетінің

ескерткіштері – мемлекет қорғауында. Петропавлдың сәулет

ескерткіштері әр кезеңде әртүрлі салынғандықтан пішіні,

стилі мен безендірілуінде өзгешеліктер бар. Қаланың көрікті

орындарының бірі барокко стиліндегі – Покровский собо-

ры. XIX ғ. орыс провинциалды классицизмінің шет аймақтық

бейнесіндегі ғимараттар да сақталған: XIX ғ. екінші жарты-

сы мен ортасындағы ғимараттарда эклектизмнің «кірпіш

стилі» деп аталатын көптеген көріністері, XIX–XX ғғ.

шегінде Транссібір теміржол магистралінің арқасында мұнда

орыс модерні кең тарала бастады. Осы стилде салынған

көрнекті ғимарат – Жаңғоразовтың зәулім үйі. Петропавл-

да дәстүрлі халық сәулетін жаңа пішінмен байланыстыратын

ескерткіштер де бар. Орман өндірісшісі Юзефовичтің зәулім

үйі ағаш пен жаңа стилдің қосындысынан шыққан «ағаш мо-

дерн» деген атқа ие болды.

Петропавлдың 300 жылдық тарихи жоспарының осы

кезге дейін сақталып келе жатқаны сирек кездесетін жағдай.

Қала қаншалықты өскенімен ескі бейнесіне аса көп нұқсан

келмей, жаңа аудандармен толығуда. Қазіргі күні ол жаңа

қаланың бөлінбес бөлігі, кейбір ескі ғимараттар мұражай

болып, ал ғибадат ескерткіштері өзінің алғашқы қызметіне

қайта кірісті. 1890 ж. салынған Әулиелер ғибадатханасы

2003 ж. бастап қайта жұмыс жасауда. Сондай-ақ 1882 ж. сау-

дагер Халит Жаңғоразов салдырған Қызылжар мешітіде

мұсылмандардың пайдалануына берілген. 1999 ж. қаланың

Театр алаңында Солтүстік Қазақстан жерінен шыққан, қазақ

халқының жоңғарларға қарсы азаттық күресінің көрнекті

өкілдері Қарасай (1589–1671) мен Ағынтай (1672 ж. дүниеден

өткен) батырларға қола ескерткіш қойылды.

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана

22. Город Петропавловск