Стр. 279 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

279
жауын-шашын суларынан езіліп түспейтіндей ағашпен
көмкерілген.
Тактикалық жағынан оның ең осал жері есік-қақпа
бөлігі болып табылды, сол себепті оның қорғалуына ерекше
мән берілді. Қабырғалар ортасынан өтетін жерде құрылған
күрделі лабиринттік бекініс жүйесі – берік бағаналар
болғанының ізін байқатады.
Бекіністің есік-қақпа телімі кең сағасымен дәліз
және тар тосқауылдық қақпадан тұрады. Ор дөңбектерінің
кескініне және бағана шұңқырларының тереңдігіне
(0,7–0,9 м) қарағанда, есік-қақпасы бағананың орташа
жұбында бекітілген. Есік-қақпаның ені 1,2 м болды. Әрі
қарай, өтетін жерді дәліздің ортасында ордың шетінен 1,2 м
жерде тұрғызылған ағаш қабырға жауып тұр. Тосқауылға
тірелген жау ағыны, шашырай бөлініп, оны екі жағынан
айналып өту керек болды. Есік-қақпадан бекіністің ішіне
кіретін жері жіңішке дәліз (1,2 м) болып көрінеді, одан
тек бір-бірден өтуге мүмкіндік бар еді. Сонымен қатар
лабиринттің әр телімі екі жақтан, қорғаушылардың
көздеу атыстарының астында қалатын, мұндай жағдай
жауға бекіністің ішіне есік-қақпа арқылы кіруіне ешбір
мүмкіндік бермейтін.
Сонымен, Ақтау көне қалашығының фортифи-
кациялық қамалдың жақсы ойластырған және тиімді жүйесі
болды. Қалашықтың ішкі жоспарлануы және сәулеті оның
шектеулі мамандықтың міндетін атқаратын бекініс-пана
ретінде пайдалануда болғанын куәландырады.
няется необходимостью оградить грунтовую стену фортифи-
кационной линии от водных потоков, устремлявшихся вес-
ной к балкам с равнины. Стенки рва с целью предохранения
от оползания были обшиты деревом.
Наиболее уязвимым в тактическом отношении оста-
вался участок входа, поэтому его защите уделялось особое
внимание. Следы столбовых конструкций рисуют сложную
лабиринтную систему укреплений, построенных в проходе
между стен.
Предвратный участок создавал коридор с широким
устьем и узкой перемычкой ворот. Судя по очертаниям тор-
цов рва и глубине столбовых ямок (0,7–0,9 м), ворота крепи-
лись на средней паре столбов. Ширина ворот была 1,2 м. Да-
лее проход перегораживала деревянная стена, установленная
в середине коридора в 1,2 м от края рва. Поток штурмующих
должен был дробиться, обходя эту преграду с двух сторон.
Проход внутрь крепости от ворот представлял собой узкий
коридор (1,2 м), двигаться по которому можно было только
поодиночке. При этом каждый участок лабиринта с двух сто-
рон оставался под прицельным огнем оборонявшихся, делая
практически невозможными попытки неприятеля проник-
нуть внутрь укрепления через ворота.
Таким образом, городище Актау имело хорошо проду-
манную и эффективную систему фортификационных укре-
плений. Внутренняя планировка и архитектура городища
свидетельствуют о узкоспециальном его назначении в каче-
стве крепости-убежища.
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
23. Древняя крепость Актау