Стр. 507 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

507
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 47. Петроглифы Северного Прибалхашья
арыарқаның бас су айырығынан оңтүстікке
қарай Солтүстік Балқаш маңында кең
байтақ таулы-далалы шөлейт созылып жа-
тыр. Еліміздегі табиғаты қатал бұл өңір жар-
тас суреттері – петроглифтер ерекше оқшау
көрінетін аса ғажап көне мәдени ескерткіштерді сақтап
келді. Оларды тұңғыш рет зерттеу жұмыстарын 1960-шы жж.
геологтар А. Г. Медоев пен Б. Ж. Әубекеров жүргізген бола-
тын. Көптеген ескерткіштер өз зерттеушілерін әлі де күтудe.
Бүгінде белгілі болған петроглифтер Солтүстік Балқаш
ескерткіштерінің өзіндік ерекшеліктерін айқындауға
және Қазақстанның жартас өнеріндегі орнын анықтауға
мүмкіндік береді.
Кейінгі палеолит аңшыларының көптеген ше-
берханалары кезінде мұнда мамонттық флора мен
адамның тіршілігіне қолайлы жағдай болғанын көрсетеді.
Плейстоценнің соңында климаттың өзгеруі мен одан
кейінгі қуаңшылық экологиялық апаттарға себепші бол-
ды. Мұны Солтүстік Балқаш маңындағы әр алуан дәуірлер
ескерткіштерінің топографиясы айрықша көрсетеді. Неолит
дәуірінен бастап, аңшылар мен малшылардың қоныстануы
санаулы өзендердің тұрақты су ағындарымен және
бұлақтарымен шектелген; бір ғана қайнар көздердің жаны-
нан тасты артефактілері жайылған неолиттік тұрақтардың
алаңқайларын және XIX–XX ғ. басындағы қазақтардың
тұрақты қыстауларының іздерін көрсе болады.
Қола дәуірінің негізгі ескерткіштерінің қатарына
таудағы мыс пен кен орындары жатады; осы кезде жартасқа
сурет салу өнері гүлденді. Одан кейін күрт континентальды
климат – боранды суық қыс, өзендер мен бұлақтар тартылып
қысқа көктем, құрғақ жаз және дауылды құрғақ күз – мұның
бәрі қуаңшылық аймақта өмір сүруге бірден-бір мүмкіндік
беретін көшпелі тұрмыстың пайда болуына түрткі болды. Ер-
С югу от главного водораздела Сарыарки рас-
положена огромная гористая полупустыня
Северного Прибалхашья; суровая природа
этой труднодоступной страны сберегла не-
мало замечательных памятников древней
культуры, среди которых особо выделяются наскальные
изображения – петроглифы. Многие из них были открыты и
первично обследованы в 1960-е гг. геологами А. Г. Медоевым
и Б. Ж. Аубекеровым, но несравнимо большее число памят-
ников еще ожидает своих исследователей. Известные сегодня
местонахождения петроглифов Северного Прибалхашья дают
возможность обозначить главные особенности памятников
Северного Прибалхашья, и определить их место в ареале на-
скального искусства Казахстана.
Эволюция климата и ландшафта Северного Прибал-
хашья обусловила изменения условий среды обитания че-
ловека от палеолита до современности, а географическое
К
Солтүстік Балқаш маңы. Аптап ыстықтағы түйелер
Северное Прибалхашье. Верблюды в знойную пору
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
47. Солтүстiк Балқаш маңының петроглифтері