Стр. 497 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

497
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 45. Ламаистский монастырь К зылкент
құрылысты қатты еске түсіреді. Ол – киелі кеңістіктің
міндетті элементі, оның биіктеп бой көтеруімен монастырь
аумағы да, ол тұрған жер де жарықтана түсетін болады. Келі
тибет тілінде чортен деп аталып, «құрбандыққа арналған та-
яныш» дегенді білдіреді. «Соңғы құрбандық», яғни дененің
өлуі деген ескерілсе керек.
Келі Будданың немесе киелі адамның мүрдесінің үстіне
тұрғызып қойылады. Солтүстік буддизмде ол – жоғары діни
адамның өлігін өртейтін жер. Өкінішке орай, қызылкенттік
келі тонаушылардың қазуынан қираған болып шықты.
«Сарай» үйіндісінен бұрын табылған конус тәрізді
онша үлкен емес «ішінде дәндері бар ақ саздан жасалған
зат» монғол тілінде «цаца» деп аталып, діни маңыздылығын
көрсетті және монастырға тарту ретінде субурган қойылды.
Ал жерден алынған мыс монета цинь императоры Сюань-Е
(1662–1722) билік еткен уақытына жатады, жанама түрде
монастырдың XVII ғ. екінші жартысында қызмет еткенін
тағы да дәлелдей түседі.
ственницы буддийского храма. Она – обязательный элемент
сакрального пространства, и ее возведением освящается как
территория монастыря, так и местность, на которой он на-
ходится. На тибетском языке ступа называется чортен, что
означает «опора для жертвы». Имеется в виду «последняя
жертва», т. е. смерть тела.
Ступы воздвигались над мощами Будды или святого.
В северном буддизме – на месте сожжения праха высокого
духовного лица. К сожалению, кызылкентская ступа оказа-
лась разрушенной грабительским раскопом.
Найденные ранее в развалинах «дворца» в виде кону-
са небольшие «вещицы из белой глины с зернами внутри»,
имели культовое значение; они назывались по-монгольски
«цаца» и ставились в субурганах у монастырей в виде при-
ношений. Извлеченная из земли медная монета относится
ко времени правления цинского императора Сюань-Е (1662–
1722), что косвенно подтверждает функционирование мона-
стыря во второй половине XVII в.