Стр. 550 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

550

Жошы хан кесенесі. XIV–XV ғасырлар. Негізгі қасбет (сол жақта) және ішкі көрінісінен фрагмент

Мавзолей Жоши-хан. XIV–XV века. Главный фасад (слева) и фрагмент интерьера

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы

1. Кенді Алтай

51. Жошы хан кесенесі

ленген молалар бар. Соңғы онжылдықтарда бұл араға жаңа

мәйіттер жерленіп, үстіне бейіттер тұрғызылған, олардың

екеуі – қазіргі заман кесенесі.

Жүздеген жылдар бойы халық ауызында аңызға

айналған Жошы хан есімі осы кесенеге тікелей байланыс-

ты. 1227 ж. белгісіз жағдайда қайтыс болған Жошы –

Шыңғыс ханның тұңғышы. Аңыздар мен жазба деректер

Жошының өлімі туралы түрліше баяндайды. Кесенені алғаш

зерттеушілердің бірі Г. Г. Герасимов өз еңбегінде Жошының

өлімі туралы халық аңызына сүйеніп былай дейді: «Жошы

хан кіші інісі Үгедейге үлестің (ұлыс) көп бөлінгені үшін

өз әкесі Шыңғыс ханға қатты өкпелейді. Сол себепті Жо-

шы хан әкесіне бағынбай, оған қарсы келіп, оның талапта-

рын орындаудан бас тартады. Сонда өзіне бағынғысы кел-

меген мұндай баладан құтылу үшін өз бағыныштыларына

оны өлтіртеді және оған бағынышты тайпалар сенерліктей

сенімді сылтау ойлап табуды бұйырады. Жошы хан аң аулап

жүргенде құлан теліп өлтірді дейтін ел ауызындағы аңыз осы-

лай пайда болған». Шыңғыс ханның өз баласының өліміне

кінәлі деп есептейтін халық аңызы рас па, өтірік пе, ол жағы

надгробными сооружениями, в том числе два современных

мавзолея.

Народная память через столетия донесла до нас свя-

занное с этим мавзолеем легендарное имя – Жоши-хан, он

же Джучи, старший сын Чингис-хана, умерший в 1227 г. при

невыясненных обстоятельствах. Легенды и письменные ис-

точники по-разному рассказывают об этих событиях. Г. Г.

Герасимов, один из первых исследователей мавзолея, так

излагает народное предание о его смерти: «Джучи-хан был

обижен своим отцом Чингиз-ханом при выделении ему уде-

ла (улуса) против его младшего брата Угедея, которому до-

сталось очень много. Поэтому Джучи-хан стал непокорен,

не подчинялся отцу, противоречил и часто предпринимал

шаги, не согласованные с его желанием. Тогда Чингиз-хан,

желая отделаться от такого непокорного сына, приказал сво-

им подчиненным убить его и придумать об этом необходи-

мую версию для сообщения подвластным ему племенам. Так

создалась легенда, что Джучи-хан, будучи на большой охоте

на куланов (род дикой лошади), был растерзан рассвирепев-

шим вожаком этого стада». Права ли была народная молва,