Стр. 59 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

59
Зайсан көлі. Солтүстік жағалау. Бірінші көріністе Шаңкелмес тауы
Северное побережье озера Зайсан. На переднем плане горы Шанкельмес
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
4. Зайсанская впадина
рталық Азияда орналасқан Зайсан ойпаңын
таулар қоршап тұр. Солтүстігі Оңтүстік Алтай
мен Қалбаның, оңтүстігі – Тарбағатай мен
Сауыр тауларының жоталары. Ойпаң баты-
сы Қазақтың ұсақ шоқыларының толқынды
бөлігіне ауысады, ал оның шығыс шеті Қазақстанның
Қытаймен мемлекеттік шекарасымен шектеледі. Орталық
ойпаңда ағынды тұщы көл – Зайсан көлі жатыр. Оған
шығыстан Моңғол Алтайынан бастау алатын Қара Ертіс құйса,
батысынан Ақ Ертіс немесе Ертіс ағып шығады. Зайсанға
таудан бастау алатын көптеген өзендер құяды. Көктемде
ағыстары күшейгенімен, жаз ортасына жетпей-ақ көпшілігі
тартылып қалады.
Зайсан ойпатында шөл және шөлейт жерлер ба-
сым. Жердің көп бөлігі егін шаруашылығына жарамсыз.
Негізінен мал шаруашылығына қолайлы, сондықтан сайларда
көшпенділерден қалған қыстаулар жиі кездеседі.
«Қазір мүлде тіршілік жоқ, шөлге айналған дала бұрын
басқаша еді, – деп жазады өлкетанушы В. А. Хахлов. – Дала-
ны тұяқтылармен қатар дуадақ, шіл, тарғақ секілді құстар
мекендейтін. Бұл жерде киіктер мен қарақұйрықтар, құландар
О асположенная в Центральной Азии Зайсан-
ская впадина окружена горами. На севере это
хребты Южного Алтая и Калбинский, на
юге – Тарбагатай и Саур. На западе впади-
на переходит в волнистую часть Казахского
мелкосопочника, а восточные рубежи ее ограничиваются
государственной границей Казахстана с Китаем. В централь-
ной впадине расположено проточное пресноводное озеро
Зайсан. С востока в него впадает текущий с Монгольского
Алтая Черный Иртыш, а в западной части вытекает Белый
Иртыш, или просто Иртыш. В Зайсан впадают стекающие с
гор многочисленные реки. Весной они представляют собой
бурные водотоки, но уже с середины лета большая часть их
пересыхает.
В Зайсанской впадине господствуют пустынные и
полупустынные ландшафты. Большая часть земель непри-
годна для земледелия. Эти угодья в большей степени при-
годны для животноводства, и потому по ущельям встреча-
ются построенные кочевым населением зимовки – кыстау.
«Степи, теперь кажущиеся такими пустынными и
безжизненными, в прежние времена были иными, – чи-
Р
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
4. Зайсан ойпаты