Стр. 62 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

62

басқан сусымалы тас арасынан Қазақстанда өте сирек

кездесетін жолақты әбжыланды кездестіруге болады. Өткен

дәуірлердің зоологиялық белгілерінің бірі болып саналатын

Шығыс Азияның оңтүстік бөлігінен шыққан бұл әбжылан

Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.

Оңтүстік көкжиектен, Зайсан жағалауынан Шаң-

келмес тауы жалғызсырай көтеріледі. Оң жағалаудан

қарағанда жазық шетінде әлдебіреу ұмыт қалдырған бас

киім тәрізді. Бұл тау палеозойдың ежелгі жыныстарынын

құрылған. XVIII ғ. бірінші жартысында Шаңкелмеске белгілі

неміс табиғат зерттеушісі Альфред Брем келген. Басқа

зерттеушілер де бұл тауды біршама ыждаһаттап зерттеді.

Тау екі беткейі – екі түрлі әлем. Солтүстігі – ұшқат,

қараған, қызыл тал, итмұрын ырғайының тоғайы бар,

түрлі бетегелі-селеулі жасыл жер. Ұсақ тас қиыршықты

оңтүстігінде жусан мен дала рауғашы өседі. Тау алдын-

да, ғажайып тіршілік иесі тәрізді, көктемде қар еріген кез-

пугливые стайки монгольских снегирей, по скалам изред-

ка поселяются хищные соколы-балобаны, а под навесами

скал на земле устраивают гнезда филины. Но намеченный

маршрут влечет вас дальше и дальше.

На высоте в 500–600 м над уровнем моря, среди чер-

ных скал и осыпей скелетами стоят деревья белого сакса-

ула. Саксаул и скалы – удивительная картина! Больше, по-

жалуй, такого нигде не увидишь. И еще на россыпях кам-

ня с разноцветными лишайниками можно встретить чрез-

вычайно редкого в Казахстане полосатого полоза. Выхо-

дец из южных частей Восточной Азии, свидетель зоологи-

ческих связей прошедших эпох, он внесен в Красную кни-

гу Казахстана.

У южного горизонта, на берегу Зайсана, одиноко воз-

вышается Шанкельмес-гора. Если смотреть на нее с южно-

го берега – походит на шляпу, кем-то забытую на краю рав-

нины. Плоть этой горы отлита из древнейших скальных по-

Зайсан ойпатының ландшафты. Мұнарланған Қараберік тауы

Характерный ландшафт Зайсанской впадины. На дальнем плане гора Караберик

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы

4. Зайсан ойпаты