Стр. 70 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

70

Аңғардың кең сағасы мен Ақбауырдың солтүстік

беткейінде көшпендлердің ерте дәуірдегі қыш бұйымдары

және неолит кезеңінің шақпақтас бұйымдарының

қалдықтары кездесетін бірнеше көне қоныстардың іздері

сақталған. Мұнда тұтас сілемнен бөлек тұрған, кей жерінде

«күйік қабаттары» пайда болған, жылқы мен бұғы үйірінің

кескіндерінен және антропоморфты бейнелерден тұратын

екі-үш композиция кездеседі. Сондай-ақ аңғардың қарсы

бетінде де қоңыр түсті жақпар тас бетіне көлденең шекілген

петроглифтер ұшырасады. Кейінгі қола дәуірі мен ертетемір

кезеңіне жататын екі жердегі петроглифтер де стильі, жа-

сау техникасы жағынан бір-біріне ұқсас. Аңғардың басқа

ескерткіштерімен бірге олар да б. з. д. II–I мыңжылдықтарда

бұл төңіректі адамдардың жиі қоныстанғанын көрсетеді.

Ақбауыр шоқысының оңтүстігі мен сусыз сайдың

жоғарғы бөлігінде және сайдағы қоныстардан сәл жырақтау

жерлерде суреттері бояумен салынған үңгір бар. Жерден

бес метр биіктегі бұл үңгірге шығу оңай. Үңгірден еңіске

қарайғы беткейдің тастары баспалдақ тәрізді. Жақпар

тастың астындағы кең үңгірдің ұзындығы – 9 м жуық, тек

кіреберістің биіктігі ғана – кісі бойындай. Мұнда күндіз

үлкен сопақша сәуле пайда болып, жарық ішке еркін

түседі, сөйтіп күмбез-төбе мен ішкі қабырғалардағы бояу-

лы бейнелерді анық көруге мүмкіндік береді. Үңгірдің үсті

доғал болғандықтан, кірген бетте барлық суреттерді бір ме-

зетте көруге болады. Суреттер салынған күмбездің биіктігі

бір метрден аспайды, сол себепті оларға тек отырып неме-

се шалқадан жатып қана қарау керек. Ертедегі суретші де

суреттерді дәл осындай қалыпта салған болуы керек.

Барлық бейнелер қызыл-қоңыр бояумен салынған,

сурет мәнерлері де ұқсас, тұрпаты қарапайым, бірыңғай

ние которых создало у ее подножия немало причудливых

каменных фигур с навесами и просторными нишами.

В широком устье долины вдоль северного склона

Акбаур сохранились следы нескольких древних стоя-

нок с остатками каменных сооружений, керамикой ран-

них кочевников и кремневыми изделиями неолитиче-

ского времени. Здесь же на обособленной от массива

скале, под козырьком которой кое-где образовалась ко-

рочка «пустынного загара», выбиты две-три компози-

ции с фигурами лошадей, стада оленей и антропоморф-

ным изображением. На противоположной стороне до-

лины также есть небольшое скопление петроглифов,

выбитых преимущественно на горизонтальных поверх-

ностях сланцев, покрытых патиной коричневого цвета.

Петроглифы обоих местонахождений сходны по сти-

лю, технике исполнения и относятся к периоду позд-

ней бронзы и раннего железного века. Наряду с други-

ми памятниками долины они фиксируют, по-видимому,

этапы наиболее активного освоения района племена-

ми II–I тыс. до н. э.

У подножия южного склона сопки Акбаур, в верх-

ней части безводного сая и в удалении от обжитой зоны

урочища, находится грот с красочными рисунками. Он

расположен на высоте около 5 м от поверхности и легко-

доступен: наклонные слои слагающих массив пород обра-

зуют ступенчатый подъем к гроту. Широкая полость под

навесом имеет в длину около 9 м и только у входа достига-

ет высоты человеческого роста. Здесь в козырьке образо-

валось большое отверстие овальной формы; дневной свет,

проникающий через него, позволяет видеть красочные

изображения на своде и внутренних стенах навеса. По-

Ақбауыр тауы. Көне тұрақ қалдықтары

Гора Акбаур. Остатки древней стоянки

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы

5. Шығыс Қазақстан жартас кескіндемесі