Стр. 77 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

77
іздің заманымызға дейінгі I мыңжылдықта Еу-
разия кеңістігін антикалық және көне шығыс
дерек көздерінде скифтер, сақтар және сар-
маттар деп аталған халықтар мекендеді.
Олар соңдарында өз замандарының бірегей
мәдениетін қалдырды. Археологиялық қазба жұмыстары
барысында табылған қорғандар мен тас мазарлар, пұтқа
табынушылардың орасан зор ғибадатханалары, уақытша
тұрақтар, шаруашылық құрылғылары, бейнелеу өнері
ескерткіштері, аң стильіндегі зергерлік бұйымдар мен
көптеген тұрмыстық заттар соның бірден-бір айғағы. Ұлы Да-
ла көшпенділері ат құлағында ойнаған ержүрек жауынгер ғана
емес, он саусағынан өнер тамған шебер де болған.
Берел қорғаны да осы кезеңнен қалған мұра бо-
лып саналады. Ескерткіш осы жерден табылған көшпенді
ақсүйектердің молалары мен ертекөшпенділер өнеріне тән
скифтік-сібірлік аң стилінде жасалған көркемділігі жоғарғы
бұйымдардың арқасында қазірдің өзінде бүкіл әлемге әйгілі
болып отыр.
Қорғанның өзі Қазақстандық Алтайда, Шығыс
Қазақстан облысы Қатонқарағай ауданындағы Берел ауылы-
нан 7 км жерде орналасқан. Бүгінгі күні бұл түпнұсқа олжа-
лары сақталып қалған Қазақстандағы жалғыз ғана ескерткіш.
Кейбір қорғандардың астында жергілікті жердің белгілі бір
климаттық ерекшелігіне байланысты тоң қабатын, яғни
«табиғи тоңазытқыш» жасауға мүмкіндік беретін жағдай туған.
Сол себепті қабір ішіне сақ қоғамының жоғары дәрежелі
адамдарымен бірге қойылған заттар жақсы сақталған. Бұл
ерекшелік те ескерткіштердің құндылығын арттыра түседі.
Көне көшпенділер өздерінің жоғарғы көсемдерін
жерлеуге Алтайдың осы бір түкпірін тегін таңдамаған
сияқты. Көшпенділер мифологиясында тауға ерекше мән
беріледі, себебі олар таудың биік шыңдарын құдыретті күш
Б I тыс. до н. э. на огромных просторах Евра-
зии обитали народы, которые в античных и
древневосточных источниках значатся как
скифы, саки и сарматы. Они создали яркую
культуру, о которой свидетельствуют много-
численные захоронения в курганах и каменных гробницах,
грандиозные святилища языческих богов, временные стоян-
ки, хозяйственные сооружения, памятники изобразительно-
го искусства, ювелирные изделия в зверином стиле, бытовые
вещи, обнаруженные при археологических раскопках. Воль-
нолюбивые племена номадов Великой Степи были не только
отличными всадниками и умелыми воинами, но и искусными
мастерами.
В
Жолбарыс-грифон мүсіні. № 11 қорғаннан табылған берел
көсемі байрағының жоғарғы жағы.
Біздің заманымызға дейінгі IV–III ғасырлар
Скульптура тигрогрифона. Навершие штандарта берелского
вождя из кургана № 11. IV–III века до нашей эры
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
6. Некрополь Берел
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
6. Берел қорымы