Стр. 85 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

85
№ 10 қорған. Әшекейлі киіз ер-тоқым жапқышы.
Үзінді. Біздің заманымызға дейінгі
IV–III ғасырлар
Фрагмент войлочного седельного покрытия
с цветной аппликацией из кургана № 10. IV–III века до нашей эры
Пырақ. № 11 қорған. Ер-тоқым жапқышындағы
жүн жіппен тігілген кесте.
Біздің заманымызға дейінгі IV–III ғасырлар
Крылатый конь. Вышивка шерстяной нитью на седельном
покрытии из кургана № 11. IV–III века до нашей эры
жіптен ілгіш тәрізді арнайы жабдықтың көмегімен жасалған
фигурасы көне заман шеберлері үшін мүлде жаңа нәрсе бо-
лып табылады.
Әсіресе сфинкстер – денесі мысық тұқымдас жырт-
қышқа, бет бейнесі адамға келетін фантастикалық ма-
құлықтардың алтынмен қапталған кішкентай ағаш мүсіндері
ерекше қызығушылық тудырды. Олардың бастарына мүйізді
тәж кигізілген.
Аттың салтанатты белгі-элементі бетпердеге тағыл-
ған жануарлармүйізі болып табылады. Тауешкі мүйізді түріндегі
ағаш мүсіндердің мәні тым тереңде жатыр, ол әдеттегі сәндік-
қолданбалы өнер маңызынан асып кетеді. Тауешкінің бейнесі
жерленген адамның таңдаулы екендігі идеясымен астасып
жатады. Тауешкі – аспанмен астасқан тау басында, таңдаулы
адамның ғана қолы жететін ерекше кеңістікте мекендейді,
яғни ол көсем атрибуты ретінде түсінілген. Көсемнің үш
атының бетпердесіне тауешкінің мүйізі орнатылуы жердегі
билеушінің тәңірлік мәнін және таңдаулы екендігін атап
көрсетеді. Тауешкінің мүйізі бұғының, бұланның, бұқаның,
арқардың мүйіздеріне тең дәрежеде әр түрлі халықтардың
өнері мен аңыздарында ерекше орын алады.
Көшпенділердің әйгілі адамдарының зиратына салт
аттардың көп мөлшерде жерленуі олардың жоғары әлеуметтік
мәртебесін, сондай-ақ өлген билеушілердің денесін мәңгілік
сақтауға тырысуды көрсетеді. Берелден байқалған мәйітті
По углам ее находились бронзовые, покрытые золотом скуль-
птуры фантастических птиц – орлиных грифонов.
На голове вождя сохранился сложный парик. Его во-
лосы были, видимо, коротко острижены, но в затылочной
части оставлен небольшой пучок волос, скрученный в жгут-
косичку. При жизни мужчина носил бороду и усы. В темен-
ной части его черепа зафиксированы следы незавершенной
трепанации, которые имеют двоякое объяснение. Либо это
обычная манипуляция для извлечения мозга при бальзамиро-
вании, либо попытка извлечь из раны осколки костей и сгуст-
ки крови после сильной травмы, полученной в сражении. На
ребрах и позвонках зафиксированы многочисленные срос-
шиеся переломы, полученные в разные периоды жизни.
Возраст мужчины от 30 до 40 лет. Антропологический
тип – европеоидный с ярко выраженными монголоидными
чертами. Безусловно, это был мужественный, опытный воин,
каким и должен быть вождь союза племен или раннегосудар-
ственного образования.
Погребение женщины, видимо, было осуществлено
несколько позже.
Кони были уложены в два яруса: в нижнем семь и в
верхнем – шесть. Погребение лошадей вместе с человеком
производилось с определенной целью: они сопровождали
или доставляли умершего в иной мир. Для этого животных
полностью снаряжали, преобразовывая с помощью масок.
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
6. Некрополь Берел