Стр. 75 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

75

сызық кесіп өтеді. Суретке кейін қосылған қосымшаның

іздері композицияның сол жақ бөлігінен де байқалады:

қоңыр бояумен салынған үш кішкене крест мүсін аттардың

артқы аяқтарын ішінара жауап тұр. Өкінішке қарай,

панноның сол жағы уақыт табына көп ұшыраған: гра-

нит бетінің кей жерлері қатпарланып кеткен, сол себепті

көптеген бояулы мүсіндердің үзіктері ғана қалған.

Теректі үңгіріндегі суреттер Қытай аумағы мен Қара

Ертіс бастауындағы жартас суреттеріне өте ұқсас, бәлкім,

бұл ежелгі жартас сурет өнерінің мәдени бірлігін көрсететін

де шығар. Шығыс Қазақстан жартас суреттерінің мерзімін

қазір тек жорамалдап қана айтуға болады. Жануарлар-

ды бейнелейтін сызықтар бұл суреттерді Еуразияның

алғашқы анималистері жасаған шығармалардың ең

тәуірлерінің қатарына жақындатады. Дәстүрлі аңшылық

сюжет жартас сурет өнерінің барлық кезеңдеріне тән,

алайда Теректі композициясынан садақ пен жебе бейнесін

кездестіре алмайсыз. Осыдан кейін бұл суреттердің са-

лыну мерзімі қола дәуірі мен неолит кезеңінен де ерте-

рек деп айтуға бола ма, болмай ма? Бұл сұрақтың жауа-

бын тек алдағы зерттеулер көрсетеді. Алайда, бұл ғылыми

проблеманың қалай шешілетіндігіне қарамастан, Теректі

суреттері Қазақстанның жартас суреттері жауһарларының

қатарынан ойып орын алатынына шүбә жоқ.

маленькие крестовидные фигуры коричневого цвета здесь

частично перекрывают задние ноги лошади. К сожалению,

левая сторона панно значительно пострадала от времени:

с поверхности гранита местами отслоился верхний слой,

и поэтому многие красочные изображения сохранились

лишь фрагментарно.

Росписи гротов Теректы обнаруживают большое

сходство с живописью скальных навесов на соседней тер-

ритории Китая, в верховьях Черного Иртыша, отражая,

по-видимому, культурное единство этого очага доистори-

ческого наскального искусства. Датировка росписей Вос-

точного Казахстана может предполагаться сегодня в широ-

ких пределах. Эмоционально-художественная выразитель-

ность рисунков, изображающих фигуры животных, сбли-

жает их с лучшими произведениями первобытных анима-

листов Евразии. Сюжет охоты традиционен для всех этапов

наскального изобразительного творчества, но отличитель-

ной особенностью композиции из Теректы является отсут-

ствие изображений луков и стрел. Означает ли это, что воз-

раст рисунков выходит за рамки эпохи бронзы и неолита,

позволят определить лишь будущие исследования. Но не-

зависимо от решения этой научной проблемы росписи Те-

ректы, несомненно, относятся к числу наиболее ценных па-

мятников наскальной живописи Казахстана.

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана

5. Наскальная живопись Восточного Казахстана