Стр. 702 - ТОМ2

702
тұйық көшелер кетеді. Солтүстік-батыс бұрыштағы шаршы
төбешікте қамал (рабат) бар. Шығыс жағынан басқа, көне
қаланың сыртқы қабырғасы үйіндіге айналған да, оны бой-
лай кей жерлерде бұрынғы мұнаралардың іздері көрінеді.
Зерттеушілер жасаған қорытынды мынадай: мұндай
қалалар біздің заманымыздың алғашқы ғасырларында пайда
болғанжәне олардың негізінжергілікті тұрғындар қалаған. Қала
мәдениетінің қалыптасуына жетіасар мәдениеті мен Хорезмнің
ықпалы болған. X–XII ғғ. бұл қалалар отырықшылық пен
малшылық-егіншілік және балықшылық аралас экономиканың
негізінде көне түркі тайпалары өзгеге ұқсамайтын өзінше
мәдениет, қала мәдениетін қалыптастырды.
Жазба деректерден белгілі болғандай, Жанкентті
Жошының бастаған моңғол жасағы басып алды. Сығанақ,
Ашнас, Баршынкент қалаларының тұрғындары моңғолдарға
қарсылық көрсеткендіктен, бұл қалалар талқандалды. Ал
Жаңакент ұрыста тізе бүккендіктен, қала талқандалмай аман
қалды. Соған қарамастан ол басқа солтүстік-батысқа қарай
екі шақырымдай жерге көшірілген. Көшірілген қала аумағы
12 мың шаршы метрді құрады. Керуен жолы торабында
тұрған бұл қала Жошы ұлысының ірі орталықтарының бірі
болды.
XV ғ. аяғынан XVII ғ. 20-шы жж. ортасына дейін Жан-
кент үйіндісінің маңынан жеке ноғай руының қыстауы,
30–40 жыл шамасында Іле өзенінің жоғарғы жағынан көшіп
келген дөрбіт пен торғауыттар көшіп-қонып жүрген, олар
Еділдің төменгі жағына көшіп кеткен соң, XVIII ғ. 40-шы жж.
басына дейін қазақ ханына бағынышты қарақалпақтар мен
қазақтардың көптеген рулары қоныстанған.
ники в один ряд с античными и отмечал: «...Отчего старому
городу около Жанкента не быть нашей Помпеей?»
Остатки столицы огузов сохранились до сих пор. Это
– городище Жанкент, которое находится неподалеку от
Казалинска в Приаралье. Рядом с ним находились еще два
крупных городища – Куюк-Кескен-Кала и Куюк-кала. Все три
лежат на плоской, низменной, влажной и сильно засолен-
ной равнине треугольного полуострова или, точнее, острова,
ограниченного на севере Сырдарьей, на западе – Аральским
морем и на востоке – полосой болот и камышовых плавней,
в которую впадает староречье Кувандарьи.
Городище Жанкент имеет подпрямоугольную фор-
му. С запада на восток идет главная улица, от которой под
прямым углом отходят переулки. В северо-западном углу на-
ходится квадратный бугор цитадели. Внешние стены горо-
дища, кроме восточной, превратились в вал, вдоль которого
местами видны следы бывших башен.
Исследователи сделали вывод, что города возникли
здесь в первых веках нашей эры и были основаны местным
населением. На формирование городской культуры оказали
влияние джетыасарская культура и Хорезм. В Х–ХII вв. эти
города составляли оседлый и урбанизированный компонент
в смешанной скотоводческо-земледельческой и рыболовной
экономике древнетюркских племен, создавших своеобраз-
ную, в том числе и городскую, культуру.
Из письменных источников известно, что Янгикент
был взят монгольским отрядом под руководством Джучи.
В отличие от Сыгнака, Ашнаса, Барчкента, которые были
разрушены, потому что их жители оказали монголам сопро-
Қалашықтың шығыс бекініс қабырғасының қалдықтары.
Кейінгі ортағасырлар. Солтүстік-батыс көрінісі
Сохранившиеся остатки восточной крепостной стены городища.
Позднее средневековье. Вид с северо-запада
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындары атласы
1. Кенді Алтай
ның атласы
12. Жанкент қалашығы