Стр. 713 - ТОМ2

713
2001 г. на высохшем дне Аральского моря,
отступившего от прежней береговой линии,
случайно был обнаружен мавзолей из камня
и жженого кирпича, сооружение которого
было отнесено к XIV в.
Внимание к археологическим памятникам на
дне Арала было вновь привлечено открытием здесь в 2004 г.
средневекового городища и некрополя. Городище, условно
названное Арал-Асар, находится в 65 км от современного по-
селка Каратерен, что в 370 км от Кызылорды. Еще в прошлом
веке этот поселок стоял на берегу Арала, а сегодня море от-
ступило от него на 120 км.
Общая площадь городища составляет около шести
гектаров. На поверхности в большом количестве найдены
хозяйственные предметы: мельничные жернова, керамиче-
ские сосуды и их обломки, фрагменты железных и бронзо-
вых изделий.
Строительные конструкции сейчас плохо различи-
мы на поверхности. Они размыты и сглажены водами Арала.
В А рал теңізінің құрғап қалған түбінен 2001 жы-
лы күйген кірпіш пен тастан қаланған XIV
ғасырға жататын кесене кездейсоқ табылды.
2004 ж. бұл жерден ортаға-сырлық қала
орны мен молалардың ашылуы Арал түбіндегі
археологиялық ескерткіштерге қайтадан
көңіл аудартты. Шартты түрде Арал-асар деп аталған қала ор-
ны Қызылордадан 370 шақырым жердегі қазіргі Қаратерең
ауылынан 65 шақырым жерде. Бұл ауыл өткен ғасырда Арал
жағасында тұрса, қазір теңіз одан 120 шақырымға шегініп
кетті.
Қала орнының жалпы алаңы алты гектардай жерді
алып жатыр. Үстіңгі қабатынан шаруашылық заттары:
диірмен тастары, қыш ыдыстар және олардың сынықтары,
темір мен қола заттардың қалдықтары көптеп табылған.
Қазір құрылыс құрылымдарының үстіңгі қабаты анық
көрінбейді. Олар Арал суымен шайылып, тегістелген. Қалашық
орнынан өтетін ені 2–2,5 м суландыратын канал жер суландыру
жүйесінің дамығанын дәлелдейді, яғни біркездері осы қалашық
тұрғындары ондағаншақырымжердегі ежелгі Сырдарияның са-
лаларынан су тартқан деуге болады.
Қала мен қала маңы тұрғындары егін шаруашылығымен
айналысып, астық өсірген. 14 диірмен тасы табылған және жа-
нында ұн сақтауға арналған хұмдар ғимараты орналасқан. Ұн
тарту өндірісі дамыған. 30 см тереңдіктен күйдірілген кірпіш
сынықтарынан төселгенқабат табылды. Бұл қабаттыңортасынан
төрттенүшбөлігі топырақпенкөмілгенүлкеныдыс–хұмтабылды.
Мұның барлығына қарағанда «бір қабатттан тұратын»
қалашық орны аз ғана уақыт, мүмкін жүз жылдай өмір сүрген
болу керек. Жиналған көгілдір, қара көк және қара құйма
қыштар қалашықты XIII ғ. соңы мен XIV ғ., мүмкін XV ғ. басы-
на жатқызады. Қалашық орнынан жиналған теңгелер ХІV ғ.
мұрасы.
Араласар қалашығы белгіленген Арал теңізінің картасы
Карта Аральского моря с обозначением городища Арал-Асар
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 113. Городище Арал-Ас р
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
53. Қалмаққырған тарихи орыны Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескер кіштері мен көрнекті орындарының атласы
113. Араласар қалашығы