Стр. 133 - ТОМ3

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
127. Поселение Токсанбай
Ү а северо-востоке Устюрта в среднем бронзо-
вом веке появ л яютс я не б ольшие долг овр е-
менные по се лени я с п ло тной зас тр ойкой
н е б о л ь ши м и ж и л ым и п о м е ще н и я м и . И з
всех известных на сегодня наиболее изу чен-
ным является Токсанбай. Он занимает останец-оползень на
склоне чинка, абсолютна я высота которог о 188 м, у клон
55–650 . При выборе места для этог о посе ления древними
людьми были у чтены выг одное стратег ическое положение
на слу чай обороны при нападении извне, наличие вблизи
пресноводных источников, близость охотничьих у годий и
троп к водопою промыс ловых животных. Жилища по сво -
им констру ктивным характеристиками и техническим ре-
шениям были стандартными. При возведении их по краям
останца-оползня в материковой глине вырубали котлованы
по принципу дву х у ровневых соору жений, где крыша ниж-
нег о помещения с л у жила полом д ля верхнег о. Основным
с т р ои те льным материа лом были п ли ты р а к у ше чника и
изве с тн яка. Помещени я о б ог р ева ли оча г ом, ус тр о енным
в полу. Домостроите льство тесно у вязывалось с климатом,
лан дшафтом, рас тите льно с тью и обеспеченно с тью с трой-
материа лами. В час тнос ти, камень, имеющийс я вокру г в
изобилии, использовался не только для облицовки, но и в
качестве несущей конструкции жилищ.
Комп ле кс с жи л ища ми выпо л н я л ф у н к цию к р е -
пос ти-убежища. На посе лении обнару жено большое коли-
чество сохранившегося здесь оружия (наконечники стрел),
что г оворит о б охо тничь е-пр омыс ловом типе хозяйс тва
жителей поселения.
Н а п о с е л е н и и з а ф и к с и р о в а н ы с л е д ы к у л ь т о в о -
о б р я д о в ы х д е й с т в и й . По д г о р е л ым и о с т а т к а м и у п а в -
ше й к рыши в с е в е р но й по ло в и не жи л ища о б н ар у же ны
п р е д ме т ы и з ме т а л л а , ко с т и , р о г а , ке р а ми к и , а т а к же
Н
стірттің солтүстік-шығысында ортаңғы қола
дәуірінде тығыз салынған шағын тұрғын жай-
лары бар кішігірім қоныстар пайда болған.
Соның ішінде қазіргі уақытта Тоқсанбай
қонысы басқаларға қарағанда көбірек зерт-
телінді. Абсолюттік биіктігі 188 м, 55–650 құлама-жарда
жатқан бұл қонысты таңдаған ежелгі адамдар сырттан қауіп
төнген кезде қорғануға оңтайлығына, жақын жерде ауыз суы
бар екеніне және аңшылыққа қолайлылығына қызыққан
секілді. Тұрғын жайлар құрастырылу сипаты мен техникалық
шешімі жағынан стандартты. Оларды тұрғызғанда құлама-
жардың шет-шетінен төменгі қабаттың төбесі жоғарғы
қабаттың едені қызметін атқаратын екі деңгейлі құрылыс
принципі бойынша қазаншұңқырлар ойылған. Негізгі
құрылыс материалдары ұлутас пен әктастар. Үй-жайлар
едендегі ошақпен жылытылған. Үй құрылысы климатпен,
ландшафтпен, өсімдікпен және құрылыс материалдармен
133
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
53. Қалмаққырған тарихи орыны127. Тоқсанбай қ н с
Тоқсанбай қонысы орналасқан Үстірт жары. Ерте қола дәуірі
Чинк Устюрта, где расположено поселение Токсанбай.
Эпоха ранней бронзы